Umumiy metallurgiyaga



Download 2,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/108
Sana06.08.2021
Hajmi2,03 Mb.
#139792
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   108
Bog'liq
1.UmumiyMetallurgiyagamajmua

Shteyn  –  bu  tarkibida  ma’lum  miqdorda  erigan  oksidlarni  (asosan  temir 
oksidlarini)  saqlovchi  og‘ir  rangli  metallar  sulfidlarining  temir  sulfidi  bilan 
qotishmasidir. Shteynlar oraliq metall saqlovchi mahsulotlar hisoblanadi. Shteynlar 
hosil  bo‘lishi  bilan  mis,  nikel  qisman  qo‘rg‘oshin  pirometallurgiyasi  tavsiflanadi.  
Ko‘p  hollarda  shteynning  tarkibida  nodir  metallar  to‘planadi.  Eritish  jarayonini 
tiklovchi  sharoitda  olib  borganda  tarkibida  sulfidlardan  tashqari  ularda  erigan 
metallarni saqlovchi metallshgan shteynlar hosil bo‘ladi. 
Amaliyotda  hosil  bo‘ladigan  shteynlar,  masalan  mis  shteynlari  suyuq  holatda 
hosil bo‘ladi va deyarli suyuq shlaklar bilan aralashmaydi, buning natijasida shteyn 
va  shlaklarni  bir-biridan  tindirish  yo‘li  orqali  ajratib  olish  mumkin.  Shteyn  va 
shlaklarni  bir  –  biridan  muvofpqiyatli  ajratish  uchun  shteyn  va  shlak 
zichliklarining farqi 1 g/sm
3
 kam bo‘lmasligi kerak. 
Shlak  ko‘pgina 
metallurgik 
eritish 
jarayonlarining 
ikkinchi 
mahsuloti  hisoblanadi  (4.1-rasm). 
Shlaklar 
oksid 
birikmalarning 
murrkab  birikmalaridir.    Shlaklar, 
dastlabki 
homashyodagi 
bo‘sh 
porodaning  oksidlaridan  va  mahsus 
qo‘shiladigan  flyuslardan  tashkil 
topgan. 
Shlaklar 
bo‘sh 
poroda 
komponetalarini  konsentralash  va 
ularni  qimmatbaho  moddalardan 
ajratib  olish  vazifasini  bajaradi. 
Shlaklarning  o‘rni  pirometallurgik 
jaryonlarda 
juda 
katta. 
Shlak 
eritmalarida  asosiy  fizika-kimyoviy 
o‘garishlar yuz beradi. 
 
4.1.-Shlaklarni hosil bo‘lishi 
Dastlabki  xomashyoda  qimmatbaho  moddaning  miqdori  kam  va  bo‘sh 
porodaning  miqdori  ko‘p  bo‘lganligi  uchun,  pirometallurgik  jarayonlar  shlakning 
ko‘p  chiqishi  bilan  tavsiflanadi.  Masalan,  rangli  metallar  ruda  yoki  boyitmalarini 
eritishda shlak chiqishi dastlabki xomashyoning miqdoridan 60-120% tashkil etadi. 
Shu  sababdan  shlaklarning  xossalari  metallurgik  ishlab  chiqarishning  deyarli 
barcha  ko‘rsatgichlarini  belgilab  beradi    -  metallurgik  dastgohlarning  solishtirma 
ishlab chiqarish unumdorligi, yoqilg‘i yoki elektrenergiyaning sarfi va h. 
Pirometallurgik  jarayonlarning  tavsifiga  ko‘ra  shlaklar  nafaqat  bo‘sh  poroda 
toplash uchun, balki erigan metallni oksidlanishda himoyalash vazifasini bajaradi. 
Eritish  mahsulotlari  orasida  moddlarni  taqsimlanish  qonuninga  binoan, 
jarayon  paytida  shteyn  yoki  homaki  metall  bilan  kontaktda  bo‘lgan  shlaklarning 
tarkibida  doimo  ma’lum  miqdorda  ajratib  olinadigan  metall  mavjuddir.  Masalan, 


20 
 
mis  eritish  shlaklarida  misning  konsentratsiyasi  kam  bo‘lsa  ham  0,1  -1,5%, 
shlaklarning  miqdori  ko‘p  bo‘lganligi  uchun,  misni  shlaklar  bilan  yo‘qolishi  katta 
sonlarga ega. Rangli metallurgiya shlalarini tashkil etuvchi asosiy oksidlarga SiO
2

FeO va CaO kiradi. Bu birikmalarning yig‘indi miqdori shlaklarda                     70 
-  95%  tashkil  etishi  mumkin.  CaO  ning  shlaklardagi  konsentratsiyasi  6-8%  dan 
oshmaydi.  Qayta  ishlanadigan  xomashyoning  tarkibi  va  qo‘llaniladigan 
texnologiyaga ko‘ra  metallurgik shlaklarda MgO, Al
2
O

Fe
3
O
4
. ZnO, Cr
2
O
3
, MnO 
va  b.  okisd  birikmalar  uchrashishi  mumkin.  Suyuq  shlaklarda  ma’lum    miqdorda 
sulfidlar  eriydi,  asosan  FeS,  shu  sababdan  ko‘p  hollarda,  shlalarda  ikki  va  undan 
yuqori foiz oltingugurt mavjud bo‘ladi.  
Eritish  jarayonida  hosil bo‘ladigan shlaklar texnologiyaning talablariga javob 
berishi  kerak,  ya’ni  aniq  erish  harorati,  elektro‘tqazuvchanligi,  sirt  tarangligi, 
suyuqligiga va h. ega bo‘lishi lozim. 
Shlak  eritmalarining  fizika-kimyoviy  xossalari,  pirometallurgik  jarayonlarda 
eritish  mahsulotlarini  hosil  bo‘lishi  va    bir-birida  ajralishiga  ta’sir  etadi.  O‘z 
navbatida shlaklarning  fizika-kimyoviy  xossalari shlaklarning kimyoviy tarkibi  va 
haroratning  funksiyasidir.  Shlaklarning  amaliyotda  katta  ahamiyatga  ega  bo‘lgan 
fizika-kimyoviy  xossalariga  quyidagilar  kiradi:  erish  harorati,  sirt  tarangligi;  
zichligi  qo‘vushqoqligi. 

Download 2,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish