Umumiy metallurgiya

Toshko’mir.

 

Toshko’mir 

o’simlik 

qoldiqlarining 

tabiiy 

mineralizatsiyalanish mahsuloti hisoblanadi. Mineralizatsiyalanish darajasiga ko’ra 

toshko’mirlar  tarkibida  erkin  uglerod,  uglevodorodlar,  kul  va  bitumlar  bo’lishi 

bilan farqlanali. Rangli metallurgiyada qoidaga ko’ra, tarkibida kuli kamroq (15% 

dan  ko’p  emas)  va  uchuvchan  birikmalar  -  uglevodorodlar  (>25%)  ko’p  bo’lgan 

yuqori  sifatli  toshko’mirlar  ishlatiladi.  Toshko’mir  ko’mir  kuli  ko’rinishida 

yoqiladi. Buning uchun ko’mir maydalanadi, 70-80 mkm gacha yanchiladi, so’ngra 

qurililadi.  Ko’mir  kuli  maxsus  gorelkalarda,  siqilgan  havo  bilan  aralashtirib 

yoqiladi. 

Koks.  Koks  sun’iy  yoqilg’i  turlariga  kiradi.  U  maxsus  navli  toshko’mirni 

900-1000°S  haroratda  zich  yopilgan  kameralar  -  koksli  batareyalarda  quruq 

xaydash  yo’li  bilan  olinadi.  Kokslash  vaqtida  engil  komponentlarni  gaz  va  bug’ 

ko’rinishida  haydash  bilan  toshko’mirni  termik  parchalanishi  boradi.  Engil 

komponentlar  sovutgichga  yuboriladi,  u  erda  bir  qator  qimmatli  komponentlarni 

kondensatsiyalanishi  boradi.  tozalangan  gaz  esa  sovutgichdan  chiqarilib,  marten 

pechlarini  qizdirish  uchun  yoqilg’i  sifatida  va  boshqa  maqsadlarda  ishlatiladi. 

Koks  eng  qimmat  va  tanqis  yoqilg’i  turi  hisoblanadi.  U  bo’lakli  va  mustahkam 

materiallarni qayta ishlaganda (misol uchun, shaxtali pechlarda) ishlatiladi.