Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

Terminatsiya bosqichi. 
 
Oqsil sintezi polinukleotid zanjirida maxsus to‘xtovchi kodonlar – 
terminirlovchi kodonlar 
UAA, UAG, UGA
ta‘siri ostida bo‘ladi. Ular 
terminatsiya kodonlari deyiladi. Bu 3 ta tripletlar ma‘nosiz tripletlar deyilib, 
birorta ham aminokislotani kodlamaydilar. Terminatsiyaga uchragan kodonlar 
bilan birorta ham tRNK bog‘lana olmaydilar. Hujayrada oqsil sintezlanishi 
uchun mRNK da ribosoma bir emas, bir nechta (4-20 tagacha) ribosomalar 
mavjud. Bu ribosomalar – poliribosomalar deyiladi.
Poliribosomalar borligi hisobiga boshqa mRNK nusxa (kopiya) si kerak 
bo‘lmaydi. Terminatsiyalovchi kodonlar ta‘siri ostida stop signal kelib, oqsil 
sintez bo‘lishi to‘htaydi. Ribosomalar bir qadam oldinga siljiydi va mRNK ga 
boshqa yangi kichik so‘ng katta ribosomalar birikib, yuqoridagi jarayon kabi 
oqsil sinezi amalga osha boshlaydi. 

---

95 
Elongatsiyada 1 soniyada polipeptid zanjirlar 1ta aminokislotalarga 
ko‘payaveradi (tez ko‘payadi).
Agarda oqsil sintezi rilizing omillari hamda ribonukleaza fermenti ta‘siriga 
uchrasa gidroliz amalga oshadi. Parchalangandan so‘ng yana biosintez amalga 
oshishi uchun, qaytatdan mRNK hosil bo‘lishi, katta – kichik ribosoma 
subbirliklari kerak. Lekin qaysi oqsil mitoxondriyada qaysinisi sitoplazmada 
sintezlanishi aniq emas.
Oqsilning 
translyatsiyadan 
keyingi 
o’zgarishlari. 
Ba‘zi
 
polipeptid 
zanjirlarning
 
translyatsiyadan 
keyingi 
o‘zgarishi 
qator 
aminokislota 
qoldiqlarining fosforlanishi va atsetillanishidan iborat.
Oqsilning translyatsiyadan keyingi o‘zgarishi turli xil translyatsiya 
mahsulotlarining parchalanishidan iborat. Bu barcha oqsillarga xos. Keng 
tarqalgan jarayondir. Masalan oshqozon-ichakda fermentlarning faollanishi 
oqsilning parchalanish natijasidir. Translyatsiya borishi jarayonidayoq oqsillar 
uchlamchi qurilishga ega bo‘la boshlaydilar va sintezlangan oqsil ribosomadan 
ajralib chiqqandan so‘ng shakllanish oxirigacha yetadi. Bir qism oqsillar
o‘tmishdoshlari shaklida sintezlanadi. Ular hujayra sitoplazmasida proteazalar 
ta‘siri ostida proteolizga uchraydilar.