Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

qo’shma  mulkdir. 
O’z 
nomi bilan bu — mulklarning bir-biriga qo’shilishi tufayli yuzaga keladi. Ikki usulda 
barpo  bo’lishi  mumkin  bo’lgan  bu  xil  mulk  mamlakatning  ichki  va  tashqi 
imkoniyatlariga  borliqdir.  Chunki  qo’shma  mulk  ichki  yirik  mulklarning  bir-birlari 
bilan  qo’shilib  ish  ko’rishga  asoslanadi,  shu  bilan  birga  mamlakatlararo  qo’shilish 
tufayli  ham  shakllanadi.  Shuning  uchun  ham  boshqa  xil  mulk  shakllaridan  farqli 
o’laroq,  bu  mulk  xalqaro  ahamiyat  kasb  etadi.  Avvalo,  mamlakat  ichida  turli 
mulklarning  qo’shilishi  orqali  paydo  bo’lib,  bunda  davlat  asosiy  rolni  o’ynaydi. 
Aytaylik, davlat mulkiga xususiy va jamoa mulklarini tortish tufayli xo’jaliklar tashkil 
etish  yoki  ayrim  xo’jalik  faoliyati  turi  bo’yicha  qo’shilib  ish  ko’rish  mumkin  va 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
69 
bunda  turli  mulk  sarmoyalari  jalb  etilgan  bo’ladi.  Bunday  sharoitda  faoliyat 
imkoniyatlari kengayadi, samara-dorlik darajasi ortadi. Ayniqsa, bunday mulk shakli 
ishlab  chiqarishni  kengaytirish,  investitsiya  sohasi,  yangi  tarmoklar yaratishda juda 
ahamiyatlidir. 
Ma’lumki,  bozor  munosabatlariga  o’tishda  chet  sarmoyalarni  jalb  etish  alohida 
ahamiyat kasb etadi. Mulk nuqtai nazaridan olsak, bu chet kapitalini jalb etgan holda 
qo’shma  mulkni  avj  oldirishdir.  Mamlakatimizda,  ayniqsa  Turkiya,  Koreya 
Respublikasi  va  Germaniya  Federativ  Respublikasi,  AQSh  kapitallari  ishtirokida 
qo’shma  mulklar  ko’paymoqtsa.  2002  yilga  kelib  chet  investitsiyasi  bilan  ish 
ko’rayotgan  korxonalar  soni  3061  ga  etdi  va  shulardan  985  tasi  shakllanish 
darajasidadir. 2001 yilning o’zida bunday qo’shma korxonalarda ishlab chiqarish 6,7 
marta  o’sdi  va  mahsulot  41,6  mlrd  so’mga  etdi.  Qisqa  vaqt  ichida  barpo  etilgan 
bunday  korxonalar  miqdorining  shunday  darajaga  etishi  katta  muvaffaqiyatdir, 
albatta. Lekin bu jarayon yana ham tezlashishi zarur. 
Chetki  kapital  asosidagi  qo’shma  korxonalarning  ahamiyati  investitsiyani 
kuchaytirish,  milliy  iqtisodiyotni  bozor  munosabatlari  asosida  shakllantirishda  ortib 
boradi.  Katta  mablag’lar  talab  etiladigan  sharoitda  qo’shma  mulk  orqali  chet 
kapitalini jalb etish zaruriyatdir
. 
Zero, yuqorida aytganimizdek, respublikamiz oldida 
xalq  xo’jaligi  tizimini  tubdan  o’zgartirish,  yangi  tarmoqlar  yaratish,  zamonaviy 
texnologiyani o’zlashtirish kabi yirik iqtisodiy vazifalar turibdiki, ular nihoyatda katta 
sarmoyalarni talab etadi, qo’shma mulk esa bu muammoni echishda katta rol o’ynashi 
turgan gap. 
Qo’shma  mulk  tufayli  jalb  etilgan  chet  kapitali  yangi  texnologiyani  olib 
kirmokda. Chunonchi, Koreya Respublikasi, Germaniya Federativ hukumati kapitallari 
asosida  yuzaga  kelgan  qo’shma  korxonalar  respublikamiz  uchun  yangi  zamonaviy 
avtomobil sanoatini yuzaga keltirish imkonini bermoqda. 
Х
omashyoviylik 
yo’nalishini 
bartaraf 
etib, 
paxtadan 
kiyim-kechak 
tayyorlashgacha  bo’lgan  texnologik  ishlab  chiqarishni  yaratishda  Turkiya,  Koreya 
Respublikasi  kabilar  bilan  yuzaga  kelayot-gan  qo’shma  mulk  juda  ahamiyatlidir. 
Bunday  jarayonlar  kundan-kunga  rivojlanib,  turli  mamlakatlar  ishtirokida  qo’shma 
mulkni  kengaytirish  yanada  avj  olmokda.  Bundan  ko’zlangan  asosiy  maqsad 
qo’shma  mulkning  shakllanish  jarayoniga  chetdan  yirik  kapitallarni  jalb  etish,  uni 
miqdori va hajmini kengaytirish yo’li bilan yangi tarmoqpar barpo etish, zamonaviy 
texnologiyani qo’llash kabi hajmli sarmoyalarga bog’liq masalalarni muvaffaqiyatli 
bajarishni tezlashtirishdir. 
Keyingi  vaqtlarda  tashkilotlar  mulkining  mavqei  ham  oshmoqtsa.  Chunki, 
ularning  xo’jalik  —  tijorat  faoliyatlarining  o’sishi  mulkni  badal  puli  chegarasidan 
allaqachon  chiqarib  yubordi.  Bular  turli  partiyalar,  kasaba  va  yoshlar  uyushmalari, 
turli fondlar kabilarning mulklaridir.