Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

jamoa  mulkidir. 
Bu  mayda  xususiy 
mulkchilarning  birlashmasi  sifatida  yuzaga  kelib,  bir  qancha  ustunliklarga  ega. 
Bundagi  muhim  tomon  asosan  sarmoyalarni  kuchaytirish  imkoniga  ega  bo’lish, 
mulkchilarning  monopollik  harakatiga  bardosh  bera  olish  imkonini  yaratishdir.  Bu 
xil  jamoa  mulki  turli  tarmoqlarda  harakatda  bo’ladi,  ya’ni  bu  mulkchilik  ishlab 
chiqarish, muomala sohalari, infrastrukturalarda faol qatnashishi mumkin. 
Jamoa mulki, ayniqsa bevosita iste’mol buyumlari ishlab chiqarish va iste’mol 
qilish  tarmoqlarida  katta  o’rin  egallaydi.  Oziq-ovqat,  kiyim-kechak,  ta’minlash, 
qurilish  kabilarda  uning  ta’siri  juda  katga.    Rivojlangan  mamlakatlar  ayniqsa, 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
68 
YAponiyada  bevosita  iste’mol  va  umuman,  inson  hayoti  sharoitida  bu  mulk 
shaklining o’rni katta. U erda minglab jamoa korxonalari faoliyat ko’rsatmoqda. 
Bizning sharoitimizda asosan qishloq xo’jaligida bu mulk shakli keng quloch 
yoygan. Bular asosan jamoa, guruh mulki asosida harakatdagi xo’jaliklardir. Bundan 
tashqari savdoda, qishloq xo’jalik mahsulotlarini xarid qilish va qayta ishlashda ham 
bu  xil  mulk  keng  tarqalgan  bo’lib,  bular  matlubot  jamiyatlari,  xarid-savdo  bir-
lashmalaridir. 
Jamoa  mulki  mayda  mulkchilar  faoliyatida  ahamiyatli-dir.  Chunki  alohida 
holda  mayda  mulk  samara  keltirishi  u  yokda  tursin,  hatto  raqobatga  bardosh  bera 
olmasligi  va  arzigulik  ish  ko’ra  olmasligi  mumkin,  mayda  mulkdorlar  esa  o’zaro 
birlashib,  kattaroq  hajmda  tijorat  ishlarini  amalga  oshirish  imkonini  tug’diradi. 
Shuning  uchun  ham  xaqiqiy  demokratik  asosda  yuzaga  kelgan  jamoa  mulki  va  bu 
asosdagi xo’jalik juda ahamiyatlidir. Har bir bunday birlashma ma’lum darajada erkin 
harakatni chegaralashi sababli bir-lashuv faqat ixtiyoriylikni talab etadi. Shuni e’tirof 
etish  zarurki,  jamoa  mulkiga  davlatchilikni  singdirish  faqat  zarar  keltiradi:  jamoa 
mulkidan kutilgan samara bo’lmaydi. 
Jamoa  mulkining  qo’llanilishidagi  yana  bir  xususiyat  shundan  iboratki, 
boylikning  o’zlashtirilishi  uchun  ish  faoliyatida  birgalikda  qatnashish  talab  etiladi. 
Chunki,  jamoa  mulki  mehnatsiz  o’zlashtirishni  inkor  etadi  va  kor-porativ  xususiy 
mulkdan farqlanib, ham mulkka, ham mehnatga hissa qo’shishi zarur hisoblanadi. Bu 
asosda  tashkil  etilgan  xo’jalikdagi  asosiy  ish  kuchi  shu  mulk  egalarining  o’zidir.  Shu 
bilan  birga  zaruriyat  talabi  bilan  yollanma  mehnat  jalb  etilishi  hollari  ham  mavjud 
bo’ladi.  Mayda  mulk  bo-zorda  ta’sirli  kuchga  ega  bo’la  olmasa,  uning  birlashuvi 
natijasida yuzaga keladigan jamoa mulki katta o’rin egallaydi va bozor iqtisodiyotining 
muhim ishtirokchisiga ay-lanadi, uning rivojida faol qatnashish imkonini tug’diradi.