Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

O’zbekiston Respublikasida 2002-2005 yillarda kichik va o’rta biznes 
rivojlanishining asosiy ko’rsatkichlari bashorati. 
 
Yillar 
I-ajratilgan 
investitsiyalar 
mln.so’m 
Y
1
-
korxonalar 
soni, mingta 
Y
2
-i.ch 
mahsulot 
miqdori, 
mln. so’m 
Y
3-
asosiy fondlar 
qiymati, 
mln.so’m
 
Y
4
-
ishlovchilar 
soni ming 
kishi 
1992* 
4563 
20105 
19183 
67125 
110,45 
1993* 
9124 
46577 
28397 
82344 
163,12 
1994* 
7344 
72314 
40119 
102375 
220,17 
1995* 
12186 
101241 
52331 
94160 
422,80 
1996* 
20617 
127654 
68805 
110541 
245,24 
1997* 
32315 
130172 
89683 
153200 
249,09 
1998* 
58541 
142714 
101422 
188617 
364,78 
1999* 
74338 
165645 
147728 
223155 
392,31 
2000* 
91845 
159719 
260284 
307155 
411,65 
2001* 
107321 
201962 
344968 
350425 
475,25 
2002 
108121 
209954 
377010 
335890 
496,59 
2003 
120177 
227234 
409052 
366432 
531,34 
2004 
132234 
244515 
441094 
396974 
566,09 
2005 
144290 
261795 
67125 
427516 
600,84 
 
 
*Manba: O’zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va Statistika vazirligi ma’lumotlari, Toshkent, 2002 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
131 
 
Bashorat  natijalarining  tahlili  shuni  ko’rsatadiki,2005  yilda  kichik  va  o’rta 
biznes  korxonalari  soni  2001  yildagi  xaqiqiy  o’sishga  solishtirilganda  qariyb  30 
foizga  ko’payish,  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmi  esa  69,4foizga,  ishlovchilar  soni 
bunda  26,4  foizga  oshishi  kutiladi.  Bunday  jarayonlarga  jalb  etiladigan 
investitsiyalar hajmi 36,9 mlrd. so’mga oshishi lozim bo’ladi. 
Kichik va o’rta biznesni rivojlantirish istiqbollarini amalga oshirishdagi chora-
tadbirlar  mamlakat  miqyosida  bajarilishi  lozim.  Buning  uchun  birinchi  navbatda 
kichik  va  o’rta  biznes  bilan  shug’ullanuvchi  tadbirkorlarga  tijorat  banklari,  chet  el 
sarmoyalari,  maxsus  fondlar,  tovar  ishlab  chiqaruvchilar  va  tadbirkorlar  palatasi 
tomonidan kredit resurslari berishni yanada soddalashtirish hamda lizing xizmatidan 
foydalanishni kengaytirish kerak. Ikkinchidan, kichik va o’rta biznes korxonlarining 
iqtisodiy  va  ishlab  chiqarish  faoliyatiga  chetdan  bo’ladigan  aralashuvlarni,  turli  xil 
nazorat va tekshiruvlarni kamaytirish lozim. Kichik va o’rta biznes sub’ektlari uchun 
yana  bir  muhim  manba-  axborot  resurslariga  bo’lgan  talablarini  imkoni  boricha 
to’liqroq  ta’minlash  kerak.  Kichik  va  o’rta  biznes sub’ektlari ichki va tashqi bozor 
konyunkturasi  to’g’risida  to’liq  ma’lumotga  ega  emaslar.  Ushbu  masalani  hal  etish 
uchun  hozir  faoliyat  ko’rsatayotgan  monitoring  tizimini  bozorlar  haqidagi 
ma’lumotlar bazasini tashkil etish hisobiga kengaytirish zarur. 
Respublikamizda tashkil etilayotgan ko’plab kichik va o’rta biznes korxonalari 
etarli  darajada  xuquq  va  manfaatlarini  himoyalashni  tushunib  olishlari  uchun 
maaxsus huquqiy yordamlarni tashkil etish va amalga oshirish lozim. Kichik va o’rta 
biznes  korxonalari  ishlab  chiqargan  mahsulotlarni  eksportga  chiqarishga  har 
tomonlama  ko’maklashish  va  ularni  rag’batlantirish  lozim.  Bu  ishlarni  xizmat 
ko’rsatish sohasida faoliyat olib borayotgan vositachi tashkilotlar va firmalar orqali 
amalga  oshirish  mumkin.  Kichik  va  o’rta  biznes  korxonalari  boshqaruv  apparati, 
ishlovchilarini turli xil kasb va malaka oshirish institutlarida o’qitish zarur. Chunki, 
bozor  munosabatlari  sharoitida  tadbirkorlar  uchun  birgina  tajribaning  o’zi  etarli 
emas. Ba’zi hollarda tezkor qarorlarni qabul qilishda ilmiy asoslangan, noan’anaviy 
yondoshuvlar lozim bo’ladi. 
Respublikamizda kichik va o’rta biznes qo’l mehnati talab qilinadigan, ayniqsa 
qishloq  xo’jaligi,  qurilish,  xizmat  ko’rsatish  sohalarida  tashkil  etilishi  maqsadga 
muvofiq bo’lar edi. Hozirgi paytda respublikamizda kichik va o’rta biznes o’zining 
ibtidoiy  rivojlanish  bosqichida  turibdi.  YA’ni  an’anaviy  turdagi  kichik  korxonalar 
o’rniga  zamonaviy  texnologiyalarga  ega  bo’lgan  ishlab  chiqarishlarni  rivojlantirish 
lozim.  Bunday  korxonalar  tarmoqda  fan-texnika  taraqqiyotini  belgilab  beruvchi 
korxonalar jumlasiga kiradi. 
Kichik  va  o’rta  biznesni  rivojlantirishga  qaratilgan  ushbu  chora-tadbirlar 
pirovard  natijasida  o’zining  ijobiy  samaralarini  beradi.  Ushbu  samaralar  quyidagi 
ko’rsatkichlar  orqali  namoyon  bo’ladi:  kichik  va  o’rta  biznesning  rivojlanishi 
bozorda  raqobat  muhitini  keltirib  chiqaradi;  ichki  bozorda  xaridorlar  ehtiyojlarini 
qondiruvchi  tovarlar,  xizmatlar  paydo  bo’ladi  va  mahalliy  iste’molchilarning 
respublikamizda ishlab chiqarayotgan mahsulotlarga bo’lgan talabi shakllana boradi; 
mahalliy kichik va o’rta biznes korxonalari ishlab chiqargan tovarlar iste’molchilar 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
132 
ehtiyojini qondiribgina qolmay, balki xorijiy mamlakatlardan import qilib olinadigan 
tovarlarni  kamaytirishga  olib  keladi.  Bu  esa  o’z  navbatida  tovarlarni  import  qilish 
uchun ketadigan valyuta mablag’larini tejash imkonini beradi, kichik va o’rta biznes 
korxonalari sonining ortishi keng ko’lamlikning samarasini keltirib chiqaradi, ya’ni 
korxonalar  soni  qanchalik  ortib  borsa,  ular  tomonidan  ishlab  chiqarilayotgan 
mahsulotlar miqdori ham shunchalik ortib boradi. 
Х
ulosa qilib yana shuni aytish lozimki, respublikamizda kichik va o’rta biznes 
korxonalarining  rivojlanishini  qo’llab-quvvatlash  mamlakat  iqtisodiy  o’sishini 
ta’minlaydi.  Bu  esa  o’z  navbatida  aholi  turmush  darajasining  asosiy  ko’rsatkichi 
bo’lgan-  aholi  jon  boshiga  to’g’ri  keladigan  yalpi  ichki  mahsulotni  ko’paytirishga 
olib  keladi  va  respublikamizni  dunyodagi  rivojlangan  mamlakatlar  qatoriga  olib 
chiqadi. 
Izlanish  natijalaridan  kelib  chiqqan  xulosa  va  takliflar  ilmiy  ishning  yakuniy 
qismida batafsil ifodalangan.