Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

 
17.3. Biznes mahalliy resurslarni chuqur qayta ishlash choralari 
 
O’tgan  2001  yilning  muhim  xususiyati-bu  mahalliy  resurslarni  qayta  ishlash 
asosida  kichik  va  o’rta  tadbirkorlikning  sur’atlari  yanada  tezlashgani  bilan 
bog’liqdir.  Kichik  va  o’rta  biznesning,  fermer  xo’jaliklarning  qonunchilik  hamda 
huquqiy-me’yoriy asoslari ancha mustahkamlandi va takomillashdi. Kichik va o’rta 
biznes sub’ektlarini ro’yxatga olishning soddalashtirilgan tartiblari joriy etildi. 
Mahalliy mineral va xomashyo resurslarini chuqur ishlash yo’lida imtiyozli va 
mikrokreditlar  berish  hamda  boshlang’ich  kapitalni  shakllantirish  uchun  mablag’ 
ajratish  yo’li  bilan  respublikada  kichik  va  o’rta  biznes  sub’ektlarini  moliyaviy 
qo’llab-quvvatlash  miqyoslari  kengaytirildi.  Masalan,  2001yilda  kichik  va  o’rta 
biznes sub’ektlariga berilgan kreditlar hajmi 2001 yilning o’zida 2,4 martadan oshdi. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
124 
Bularning  70  foizga  yaqini  o’rta  va  uzoq  muddatli  kreditlardir.  Tadbirkor  va 
fermyerlarga berilgan mikrokreditlar hajmi esa 27mlrd. so’mdan ziyod bo’ldi. 
Kichik  va  o’rta  biznes  vakillarining  moddiy-xomashyo  resurslaridan 
foydalanish  imkoniyatlari  kengaytirildi,  ular  tomonidan  ishlab  chiqarilgan 
mahsulotlarni  tovar  xomashyo  birjalarida  sotish  hajmi  oshib  bormoqda  Natijada 
kichik  va  o’rta  biznesning  yalpi  ichki  mahsulotdagi  hissasi  oshdi,  u  hozirgi  2002 
yilning boshida 24,5 foizni tashkil etmoqda. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, butun 
mamlakat iqtisodiyotida band bo’lgan aholining 53 foizidan ko’prog’i kichik va o’rta 
tadbirkorlik sohasida mehnat qilmoqda. 
Shuning  uchun  ham  qishloq  xo’jaligida  isloxotlarni  amalga  oshirish 
shirkatlarga  aylantirilgan  18  ming,55,1  ming  fermer  xo’jaliklari  va  ularga 
biriktirilgan  1054,7  mig  gektar  er,  ya’ni  bir  xo’jalikka  o’rta  hisobdan  19  gektar  er 
to’g’ri  keladigan  yerlarni  su
і
orishga  yaroqli  suvdan  tejab-tergab,  samarali 
foydalanishga,  sug’orish  va  irrigatsiyaning  zamonaviy  tizimlarini  joriy  qilishga, 
suvdan  foydalanish  intizomini  kuchaytirishga  erishayotganlarni  rag’batlantirishga 
qaratilgan va ilmiy-tadbirkorlikni hayotga tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. 
Respublika Prezidenti I.Karimov «har tomchi suv oltinga teng bo’lib turgan bir 
paytda ko’plab viloyatlarda suvdan foydalanish koeffitsienti tushib ketgan. Jumladan 
Buxoro  Navoiy,  Surxondaryo,  Namangan  kabi  bir  qator  viloyatlarda  sodir 
bo’layotgan  bunday  salbiy  holatlarning  sabablarini  chuqur  sinchiklab  o’rganish  va 
tegishli choralar ko’rish lozim
5
» dedilar. 
Alohida e’tiborni talab qiladigan yana masala viloyatlar, Toshkent shahrida va 
boshqa aholi punktlarida ichimlik suvini tejash masalasidir. YAqin yillar ichidayoq 
bu masala eng keskin muammolardan biriga aylanishi, ichimlik suvi esa eng noyob 
va  qimmatbaho  tabiiy  resurs  bo’lib  qolishi  mumkin.  Hozirning  o’zidayoq  butun-
butun  mintaqalarda,  xususan  Qoraqalpog’iston  Respublikasi, 
Х
orazm,  Buxoro 
viloyatlarida, Qashqadaryo, Navoiy viloyatlarining ayrim tumanlarida suv ta’minoti 
bilan bog’liq muammolarga duch kelinmoqda. 
Bu  masala  o’rganilganda  aholi  tomonidan  suv  sarflanishining  amaldagi 
miqdori  belgilangan  me’yorlardan  2-3  barobar  ortiq  ekani  ayon  bo’ldi.  Masalan, 
Toshkent shahrida korxonalarda, avtomobil yuvish shaxobchalarida ichimlik suvidan 
texnik  maqsadlarda  foydalanish  kabi  odatlarga  hanuzgacha  chek  qo’yilgani  yo’q. 
Bundan  tashqari  respublikaning  ayrim  shaharlari  va  tuman  markazlarida  sug’orish 
shaxobchalari  yo’qligi,  mavjud  ariqlarning  esa  ko’mib  tashlangani  tufayli  yoz 
mavsumida aholi vodoprovod suvidan sug’orish maqsadlari uchun foydalanilmoqda. 
Ichimlik  suvi  sarflanishini  hisobga  oluvchi  o’lchagichlarni  o’rnatish  ishlari 
qoniqarsiz 
ahvolda. 
Toshkent 
shahrining 
o’zida 
ahvol 
yomon 
«Toshviloyatsuvoqava»  trestiga  qarashli  iste’molchilarning  atigi  3  foizidagina  ana 
shunday o’lchagichlar  mavjud. 
Energetika  resurslaridan,  birinchi  galda  tabiiy  gazdan  foydalanish  ahvoli 
yaxshi  emas.  Masalan,  respublika  bo’yicha  o’tkazilgan  tekshirishlar  natijasida  jami 
12  mingdan  ortiq  issiqxonalar  qonunga  xilof  ravishda  gazdan  foydalanayotgani 
                                                           
 
5
 Iqtisodni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish bosh yo’limiz 
Х
alq so’zi 13 fevral, 2002 yil. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
125 
aniqlandi. Bunday issiqxonalarning soni Samarqand viloyatida 4250 ta, Toshkentda 
1500  ta,  Andijon  viloyatida  esa  1450  ta  ekanligi  ma’lum  bo’ldi.  Tahlillar  shundan 
dalolat  beradiki,  ayrim  aholi  qatlamlarining  tabiiy  gazdan  foydalanish  darajasi 
me’yoridagiga nisbatan 1,5-2 barobar ortiq. 
Moddiy  resurslardan  xo’jasizlarcha,  mas’uliyatsizlik  bilan  foydalanish 
mahsulotni ishlab chiqarishga ketadigan material va energiya sarfining oshishiga, bu 
esa,  o’z  navbatida  ana  shu  mahsulot  tannarhining  qimmatlashuviga  olib  keladi. 
Tovarning  narxi  oshib  ketadi  va  oqibatda  u  raqobatga  bardosh  bera  olmaydi.  Shu 
tariqa,  mahsulotlarimizni  jahon  bozoriga  olib  chiqish  yo’lidagi  say’i-harakatlar 
yo’qqa chiqadi. 
Shuning uchun bunday holatlarning oldini olish, bu borada tartib o’rnatish va 
mahalliy  resurslardan  oqilona  foydalanish  O’zbekistonning  jahon  bozoriga  tezroq 
integratsiya  qilishga  imkon  beradi,  bu  imkoniyat  tabiiy  gazlardan  oqilona 
foydalanishdir.  Haqiqatan  respublikamizda  tabiiy  gaz  zahiralari  keng  tarqalgan. 
Shular  ichida  Sho’rtan  gaz  konlari  xazinasini  oqini  oqqa,  ko’kini  ko’kka  ajratib 
olsak,  tamomila  boshqacha  ko’rinishdagi  manzara  paydo  bo’lar  ekan. 
Mutaxassislarning aytishlaricha, mana shu gaz tarkibidan 148 turdan ziyod polietilin 
ishlab  chiqarish  imkoniyati  bor.  Bu  imkoniyat  Sho’rtan  gaz  kimyo  majmuasida 
ro’yobga  chiqarilmoqda.  Cho’l  bag’rida  bunyod  etilgan  ushbu  maskanni  450 
gektarga yaqin yashil o’rmon qurshab turibdi. Bu erda qariyb 1 million tup ko’chat 
o’tkazildi. 
Ko’rib  turibmizki,  istiqlol  tufayli O’zbekiston mahalliy mineral va xomashyo 
resurslarini chuqur qayta ishlash orqali yangi marralarni zabt etmoqda, mamlakatlaru 
qit’alar bilan mustahkam aloqa o’rnatmoqda.