Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

 
9.3. 
Х
ususiy mulk 
 
Eng qadimgi va keng tarqalgan mulk xususiy shakldagi mulk bo’lib, u asosan 
ayrim shaxslar bilan bog’liqdir. 
Х
ususiy  mulkning  asosiy  xususiyati  shuki,  mulk  bir  kishining  ixtiyorida 
bo’ladi  va  mulkka  nisbatan  to’la  mustaqil  ish  tutish  imkoniyati  tug’iladi. 
Х
ususiy 
mulkning  chegarasi  uning  egasidagi  imkoniyat  va  qobiliyatga  bog’liq.  Bozor 
iqtisodiyoti rivojida bu tur alohida o’rin egallaydi. 
Х
ususiy mulk bir shakldagi mulk, 
lekin har bir xususiy mulk o’ziga xos alohida mulk bo’lganligi tufayli, ular mustaqil 
mulklar,  ya’ni  juda  ko’p  miqdordagi,  ming-minglab  sonli  mulklardir.  Ularning  har 
biri bozorning alohida ishtirokchisi va raqobat kurashining qatnashchisidir. Bundan 
xususiy mulk raqobatni kengaytiruvchi, kuchaytiruvchi mulk shakli ekanligi yana bir 
bor oydinlashadi. 
Shunga  ko’ra  xususiy  mulk  bozor  sharoitiga  juda  tez  moslashadigan,  xaridor 
talabini tez e’tiborga olib ish tutish va faoliyat ko’rsatish uchun eng qulay sharoitga 
ega  bo’lgan  mulk  shaklidir.  Bunday  xususiyat  bozor  iqtiso-diyotida  xususiy 
mulkning  ahamiyatini  kuchaytiradi  va  etakchilik  rolini  belgilab  beradi.  Demak, 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
67 
bozor  rivoji  uchun  birinchi  navbatda,  xususiy  mulk  keng  quloch  yozmog’i, 
iqtisodiyotda  asosiy  o’rinni  egallamog’i  talab  etiladi.  Zero,  xususiy  mulk 
taraqqiyotisiz bozor iqtisodiyotini tasavvur etib bo’lmaydi. 
Х
ususiy mulk asosiy o’rinni 
egallamaguncha  va  davlat  mulki  ustunligi  yo’q  qilinmaguncha  iqtisodiy 
taraqqiyotning  ob’ektivligiga  nisbatan  sun’iylikning  ustunligi  sharoiti  mavjud 
bo’laveradi. 
Х
ususiy  mulk  turlicha:  kichik,  o’rta,  katta  va  juda  katta  hajmlarda  bo’ladi  va 
xuddi shunday xo’jaliklarni ifodalaydi. Albatta ular to’xtovsiz ravishda kattalashish va 
kengayish  xususiyatiga  ega.  Shunga  ko’ra  xususiy  mulk,  ayrim  shaxslar  mulki 
bo’lishiga  qaramay,  juda  katta  hajmda  million,  milliard  dollar  miqdorida  bo’lishi 
mumkinki,  u  juda  yirik  korxonalarni  ham  o’z  ichiga  oladi. 
Х
ususiy  mulk 
O’zbekistonda  juda  tezlik  bilan  shakllanmoqda.  Uning  hissasi  xo’jalik  sub’ektlari 
ichida 2003 yil boshida 44,1 foizni tashkil etdi. Bu 1996 yilning boshiga nisbatan 9,4 
foiz ko’pdir. 
Х
ususiy  mulk  ikki,  ya’ni  individual  va  korporativ  shaklda  bo’ladi.