Umumiy ixtiologiya 64x84. indd

Baliqlar refleksi. Akvariumdan okun turdagi baliqning xatti- harakatini kuzatib, uning ta’sirlanishga javobi ikki xil namoyon bo‘lishini ko‘rish mumkin.

Agar baliqqa sal tegilsa, u darhol biror tomonga chap bera- di. Oziq turiga ham uning javobi shunchalik tez. Bu ochko‘z yirt- qich o‘z o‘ljasiga (mayda baliqlar va turli umurtqali suv hayvonlari

– qisqichbaqasimonlar, chuvalchanglar) shiddat bilan tashlanadi. O‘ljani ko‘rganda qo‘zg‘alish uning ko‘rish nervi bo‘ylab marka- ziy nerv sistemasiga boradi va darhol harakatlantiruvchi nervlar bo‘ylab undan muskullarga qaytadi. Baliq o‘ljasi tomon suzib bo- radi va uni tutib oladi. Organizmning ta’sirlanishga ana shun- day javob qaytarish mexanizmi tug‘ma bo‘ladi. Bunday reflekslar tug‘ma, ya’ni shartsiz refleks deb ataladi. Bir turdagi hamma hay- vonlarda, jumladan, baliqlarda shartsiz reflekslar bir xil bo‘lib, ular nasldan naslga o‘tadi.

Agar akvariumdagi baliqlar biror ta’sir (sharoit) ostida oziqlan- tirilsa, masalan, lampochka yoqilsa yoki oynasi taqillatilsa, bir qancha vaqt o‘tgandan keyin baliqlarga ozuqa berilmaganda ham bunday signalga javoban o‘z-o‘zidan harakatga keladi. Baliqlar- da shunga o‘xshash signallarga ma’lum sharoitda paydo bo‘ladigan reflekslar kelib chiqadi, uni shartli refleks deb ataladi.

Tug‘ma refleksdan farqli, shartli reflekslar nasldan naslga o‘t- maydi. Ular individual bo‘lib, hayvon (baliq)larning butun hayoti davomida hosil bo‘lib boradi.

Xulosa
O‘zbekiston hududidan Sirdaryo, Amudaryo va Zarafshon

daryolari oqib o‘tib, 300 000 ga yerda tabiiy ko‘llar barpo qilgan.

Shularning eng kattasi Arnasoy suv havzasi bo‘lib, Chordara suv

omboridan suv oqizilishi natijasida paydo bo‘lgan va shartli ravishda

uch qismga: Haydar ko‘l (130 000 ga), Tuzkon ko‘l (40 000

ga) va Arnasoy ko‘llariga (10 000 ga) bo‘linadi. Har bir ko‘lning

joyla shish hududiga, chuqurligi, eni va uzunligiga qarab ularning

gidro kimyoviy va gidrologik rejimlari turli xil bo‘ladi. Baliq

o‘stirish uchun qulay sharoit Arnasoy ko‘lining suvida mavjud

bo‘lib, zog‘ora (sazan), laqqa, jerex va boshqa baliqlarning urchish

makoni hisob lanadi. Hozirgi paytda respublikamiz bozorlarida

sotilayotgan ba liqlarning 30 %ni shu ko‘llardan ovlangan baliqlar

tashkil etadi.

Respublikamiz hududida 20 dan ortiq suv omborlari mavjud

bo‘lib, ushbu suvlarda baliq urchitish va ovlash xo‘jalik asosida

yo‘lga qo‘yish baliqchilikni rivojlantirishning qo‘shimcha imkoniyatlari

hisoblanadi.

Baliqchilikni rivojlantirishning intensiv usullarini, seleksiya ishlarini,

zotli baliq turlarini o‘rganish va joriy qilish, oziqlantirish va

har xil kasalliklarning oldini olish maqsadida Respublika Baliqchilik

ilmiy-amaliy markazi faoliyat ko‘rsatib kelmoqda, xo‘jaliklarda

esa ishlab chiqarish laboratoriyalari va veterinariya mutaxassislari

mavjud.

Foydalanilayotgan suv maydonida baliqchilik mahsulotlari

yetishtirishning qoloq – ekstensiv usuli ham qo‘llanilmoqda.

Shu sababli qo‘llanmada asosiy e’tibor ana shu masalalarga qaratilib,

veterinariya mutaxassislariga qisqacha bo‘lsa ham yo‘llanma

berishga harakat qilindi.