Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

b) Noelastik toʻqnashuvda energiya va impuls -Ikki shoxsimon yorugʻlik 
oʻlchagichi bilan oʻlchash. 
Energiya va impulsning saqlanishi(toʻqnashuvda)
 
4-rasm. Noelastik toʻqnashuvda energiya va impuls -Ikki shoxsimon yorugʻlik 
oʻlchagichi bilan oʻlchash. 
 
Qisqacha nazariya: 
Jismlar bir-birlariga urilganda deformatsiyalanadi, ularning 
urilish sirtlari bosiladi va deformatsiya tufayli yuzaga kelgan bosim (elastiklik) 
kuchi jismlarning tezliklarini oʻzgartiradi. Bunda jismlarning urilishidan oldingi 

---

22 
kinetik energiyasi qisman yoki toʻla ravishda elastik deformatsiya potensial 
energiyasi bilan jismlarning ichki energiyasi deb ataladigan nomexanik energiyaga 
aylanadi.
 
Jismlar bir-biriga elastik urilishi yoki noelastik urilishi mumkin. Noelastik 
urilishda jismlarning kinetik energiyasi batamom yoki qisman deformatsiya 
potensial energiyasiga va ichki energiyaga aylanadi. Bunda faqat impulsning 
saqlanish qonunigina bajariladi, mexanik energiyaning saqlanish qonuni esa 
bajarilmaydi, ammo barcha turdagi mexanik va nomexanik energiyalar 
yigʻindisining saqlanish qonuni o ′rinli boʻladi. 
Ikki aravachaning v tezliklari toʻqnashuvdan oldin va keyin ikki yorugʻlik 
datchiklari orasidan oʻtish vaqtini oʻlchash orqali oʻlchanadi. Shu usulda noelastik 
toʻqnashuvda impulsning saqlanishi qonunini tekshirib koʻrish mumkin.