“Umumiy fizika” kursidan mustaqil ishlarni bajarishdagi uslubiy ko’rsatma

 

40. Majburiy nurlanish. Lazerlar. 

 

Elektronlar atom yadrosi atrofidagi elektron qobiqlarda Pauli takidlash 

prinsipi bo'yicha taqsimlanadi. Bu haqida keyingi  paragrfda to‟liq ma'lumot 

beramiz.  Elektron  qobiqlarda  elektronlar  doimo  qarama-qarshi  spin  bilan 

juft-juft bo'lib joylashadi. 

 

Shuning  uchun  to'lgan  qobiqning  natijali  spin  momenti  nolga  teng 

bo'ladi.  Bir  valentli  kimeviy  elementlarda  tashqi  qobig‟ida  S  holatda  faqat 

bittadan  elektron  bo'lgani  uchun  yuqorida  aytganimizdek,  bu  elektronning 

orbital  magnit  momenti  nolga  teng,  lekin  spin  magnit  momenti  nolga  teng 

bo'lmasdan u atomning magnit momentini belgilaydi. Bunday atomlar magnit 

---

 

40 

maydonidan o'tishda  spinlari m

s

 = +

1

2

 ga teng bo'lganlari bir tomonga, m

s

 = -

1

2

 ga teng bo'lganlari esa boshqa tomonga og‟adilar.  Natijada tashqi qobiqda 

S-  holatda  bittadan  elektroni  bo'lgan  barcha    atomlar    Shtern-Gerlax 

tajribasida ekranda bir-biridan aniq ajralgan chiziq hosil qiladi.  

Lazer  deb  ataluvchi  optic  kvant  generatorlarning  paydo  bo‟lishi  fizika 

faninng  yangi  sohasi  –  kvant  elektronikasining  ulkan  yutug‟idir.  Lazerlar 

deganda,  juda  aniq  yo‟naltirilgan  kogerent  yorug‟likning  nurining  mandayi 

tushuniladi.  Lazelar  so‟zining  o‟zi  inglizcha  “majburiy  tebranish  natijasida 

yorug‟likning  kuchaytirilishi”  so‟zidan  birinchi  harflardan  olingan  (“Ligh 

amplification by stimulated emission of radiation”). 

Birinchi  kvant  generatorlari  rus  fiziklari  N.Basov,  A.Proxorov  va 

amerikalik fizik Ch.Tauns tomonidan yaratilgan.