Umumiy fizika fanidan laboratoriya mashg’ulotlari

Linzaning kattalashtirish. Linza hosil qiladigan tasvir, odatda, tasviritushirilgan buyumdan katta-kichikligi jihatidan farq qiladi. Buyum bilanuning tasviri o'lchamlari orasidagi farq kattalashtirish degan tushuncha bilan harakterlanadi. Tasvirning chiziqli o'lchamining buyumning chiziqli o'lchamiga nisbati chiziqli kattalashtirish deb ataladi.
Chiziqli kattalashtirishni topish uchun yana 7-rasmga murojaat qilamiz. Agar AB buyumning balandligi h ga; AB buyum tasvirning balandligi esa H ga teng bo'lsa, u holda Bu laboratoriya ishida qabariq va botiq linzalarning fokus masofasi F va optik kuchi D aniqlanadi.
K = (3)
nisbat chiziqli kattalashtirish bo’ladi.
AOB va OAB uchburchaklarning o'hshashligidan quyidagi munosabat kelib chihadi: = .
Binobarin, linzaning kattalashtirishi tasvirdan linzagacha bo'lgan masofaning linzadan buyumgacha bo'lgan masofaga nisbatiga teng:
K = (4)
Qurilmaning bayoni va ishni bajarish tartibi
Gorizontal vaziyatdagi optikaviy taglik ustida uning sirpangichlariga o'rnatilgan linza, ekran, va mahsus yoritgich bemalol siljishlari mumkin. Yoritgichning old devorida o'zaro ko'ndalang joylashgan tirqishlar bo'lib, bu tirqishlar yoritgichdagi elektr lampochka vositasida yoritiladi. Bu o'zaro ko'ndalang joylashgan tirqishlar yoritilgandan so'ng buyum vazifasini o'taydi va uning tasviri o'rganilayotgan linza vositasida hosil kilinadi.
Bu asboblarning hammasi shunday joylashtirilganki, ularning markazlari bir hil balandlikda, ekranning tekisligi optikaviy taglik perpendikulyar, linzaning o’qi esa taglikka parallel vaziyatda turadi. Asboblar orasidagi masofalar sirpangichlardagi ko'rsatkichlar vositasida taglik bo'ylab joylashgan shkalali (mashtabli) chizqichga qarab topiladi.
Yig’uvchi linzaning fokus masofasi quyidagi usullar bilan topiladi.
1-usul. Fokus masofasini linza bilan buyum va linza bilan tasvir orasidagi masofalarga harab aniqlash. Agar linza bilan asbob orasidagi masofani d deb va linza bilan tasvir orasidagi masofani f deb belgilasak, u holda bu linzaning fokus masofasi
(1)
yoki
F = (2)
formula bilan ifodalanadi (bu formula linzaning qalinligi d va f kattaliklarga nisbatan kichik bo'lgandagina to’g’ridir).