Umumiy fizika fanidan laboratoriya mashg’ulotlari

Yupqa linzaning formulasi Linzani kattalashtirishi
Uchta kattalikni: buyumdan linzagacha bo'lgan d masofani, tasvirdan linzagacha bo'lgan f masofani va fokus masofa F ni bir-biriga formulani keltirib chiqaramiz.
COF va O uchburchaklarning o'xshashligidan (8-rasmga qarang):
=
COF va uchburchaklarning o'xshashligidan:
=
AB=CO bo'lgani uchun
=
Bundan
= yoki =
Sodda shakl almashtirishlardan so'ng:
fF + Fd = fd
hosil qilingan ifodaning barcha hadlarini Ffd ko'paytmaga bo'lsak, quyidagi munosabat hosil bo’ladi:
(1)
bundan
F = = (2)
Yuqoridagi (1) yoki (2) munosabatni yupqa linza formulasi deb atash qabul qilingan. Quyidagi f va F kattaliklar musbat bo'lishi ham , manfiy bo'lishi ham mumkin. Isbotsiz shuni ta'kidlab o'tish mumkinki, linza formulasi tatbiq etilar ekan, hadlar oldiga quyidagi qoida asosida ishoralar qo'yish lozim. Agar linza yig’uvchi bo'lsa, uning fokusi haqiqiy bo'ladi va 1/F had oldiga "plyus" ishora qo'yiladi. Linza sochuvchi bo'lganda F<0 bo'ladi va (1) formulaning o'ng qismida manfiy -1/F kattalik turadi.
Agar tasvir haqiqiy bo'lsa, 1/f had oldiga "plyus" ishora, agar tasvir mavhum bo'lsa, "minus" ishora qo'yiladi, nihoyat, yorug’lik chiharuvchi nuqta haqiqiy bo'lsa, 1/d had oldiga "plyus" ishora, agar u mavhum bo'lsa (ya'ni linzaga davomlari bir nuqtada kesishuvchi yaqinlashuvchi nurlar dastasi tushsa) "minus" ishora qo'yiladi.
Ushbu F, f yoki d noma'lum bo'lsa, tegishli 1/F, 1/f yoki 1/d hadlar oldiga "plyus" ishora qo'yiladi. Ammo fokus masofani yoki linzadagi tasvirgacha yohud manbagacha bo'lgan masofani hisoblab topish natijasida manfiy kattalik chiqsa, demak, fokus, tasvir yoki manba mavhum bo'lgan bo'ladi.