Umumiy fizika fanidan laboratoriya mashg’ulotlari

Ishni bajarish tartibi
1. 2 – rasmdagidek elektr sxema tuziladi. Sxemadagi R_x o'rniga qarshiligi o'lchanishi kerak bo'lgan R₁, R₂, R₃ lardan birini, masalan R₁ ni ulaymiz.
2. Reoxord surgichini (D) taxminan o'rta qismlarga o'rnatib, qarshiliklar magazinidan R₀ ni shunday tanlab olamizki, sxema diagonaliga ulangan galvanometrdan tok o'tmasin, ya'ni galvanometr nolni ko'rsatsin. Galvanometrning bu nol xolati uchun reoxord surgichining (D – ning) chap (l₁) va o'ng (l₂) holatlari tuzilgan jadvalga yoziladi. Shuni aytish kerakki l_{1 +}l₂=100; l₂=100-l₁
3. Qarshiliklar magazinidan boshqa R₀ ni olib, yana surgich Д ni o'zgartirib, yana l₁ elka xolatini reoxord millimetr shkalasidan jadvalga yozib olamiz. Berilgan R₁ noma'lum qarshilik bilan R₀ larni tanlab olib l₁l arni yozishni 3-4 marta takrorlab, jadvalga yozib boramiz. Shuni aytish kerakki, reoxord surgichini holati l₁ 50 cmlar tevaragida (boshqacha aytganda 40 – 60 cm oralig'ida) bo'lishini ta'minlash kerak.
4. Sxemaga R₁ ni o'rniga endi R₂ va R₃ larni ulab 2 – va 3 - bandlarni takrorlab jadvalga yozib boramiz.
5. Sxemadagi R_x o'rniga noma'lum qarshiliklarni, R₁, R₂, R₃ rezistorlarni turli kombinasiyalarda ketma-ket, parallel va aralash ulab, u kombinasiyalar uchun ham R₀ larni qarshilik magazinidan tanlab, reoxord surgichini (D ni) surib, galvanometrni nol xolatga keltirib, 3 – 4 marta R₀ larni berib l₁ larni jadvalga yozib boramiz.
6. Jadvalda yozilgan tajriba natijalariga asosan (6) formula yordamida har bir o'lchashlar uchun R_x lar hisoblanadi.
7. Hisoblangan (3 – 4 marta) R₁ larning qiymatlaridan uning o'rtacha qiymati, o'rtacha kvadratik xatoligi va nisbiy xatoligi hisoblanadi.
8. 7 – band R₂, R₃ lar uchun hamda R₁, R₂, R₃ larning turli kombinasiyalari ketma – ket, parallel va aralash ulashlari uchun ham bajariladi.
9. R₁, R₂, R₃ larning o'rtacha qiymatini bilgan holda bu uchalasini turli kombinasiyalarda ketma – ket, parallel va aralash ulashlarni, ularning ulashda umumiy qarshiliklarini hisoblash formulasiga asoslanib, ularni hisoblash kerak. Bu usulda (nazariy) olingan natijalarni tajribada chiqarilgan kattaliklar bilan taqqoslash lozim.
Savollar
1. Tarmoqlangan zanjirlar. Kirxgof qoidalari va isboti.
2. Qarshilik va uning temperaturaga bog’liqligi. Qarshilik termik koeffitsienti
3. Qarshilikning klassik elektron va kvant nazariyasi. Etalon qarshiliklar.
4. Qarshilik termometrlari. Fotoqarshiliklar.
5. Yarimo’tkazgichlar qarshiligi va uning temperaturaga bog’liqligi
6. Kichik, o’rta, katta va o’ta katta qarshiliklar.
7. Muvozanatlashmagan Uitston ko’prigi. Uitston ko’prigining afzalliklari va kamchiliklari.
8. Qarshiliklarni tayyorlanish texnologiyalari, tarkibi va nomlanishi.
9. Qarshiliklarni o’lchsh natijalarini absolut xatoliklarini hisoblash formulalari.
10. Nima uchun Uitston ko’prigida kichik qarshiliklarni o’lchash mumkin emas?
11. Nima uchun Uitston ko’prigida katta qarshiliklarni o’lchash mumkin emas?
11. Qarshiliklarni o’lchashning yana qanday zamonaviy usullarini bilasiz?