Umumiy doc

Милливольтметрнинг
 
тузилиши
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

61
S
2
E
φ
=S
1
BI (2.31) 
u holda 
I
E
B
C
I
E
B
С
С
⋅
⋅
=
⋅
⋅
=
2
1
ϕ
(2.32) 
Asbob tuzilishlari parametrlariga bog‘liq bo‘lgan S, V, E kattaliklar o‘lchash 
jarayonida o‘zgarmaydi, shuning uchun, 
φ
=K
·
I (2.33) 
bu erda,
E
B
C
K
=
(2.33) ifodadan pirometrik millivoltmetr shkalasi chiziqli ekanligini ko‘rish 
mumkin. 
Asbob qo‘zg‘aluvchan tizimining burilish burchagi ramkadan o‘tayotgan tok 
kuchidan tashqari yana termojuft, ulaydigan simlar va millivoltmetrlarning ichki 
qarshiligiga xam bog‘liq:
M
C
T
T
R
R
R
E
K
l
K
+
+
=
⋅
=
ϕ
(2.34) 
bu erda, E
t
— TEYUK; R
Τ
 — termjuft karshiligi; R
s
—ulaydigan simlar karshiligi; R
m
 — millivoltmegrning ichki 
qarishligi. 
(2.34) ifodadan asbob strelkasining chetga chikishi TEYUK ning o‘zgarmas 
qiymatida zanjirning turli qarshiliklariga bog‘lik ekanligi ko‘rinib turibdi. SHuning 
uchun, asbobning darajalanishi zanjir tashqi qismining muayyan qarshiiligida (R
tash
= 
R
t
+ R
s
) bajariladi va qo‘shimcha xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik uchun pirometrik 
millivoltmetrni o‘rnatish jarayonida shu qarshilik aniq saqlanishi shart. Odatda, tashqi 
qarshilikning darajali miqdori 0,6; 1,6; 5; 15; 25 Omga teng bo‘lib, asbobning 
shkalasi va pasportida ko‘rsatiladi. Tashqi qarshilikni millivoltmetr shkalasida 
ko‘rsatilgan qarshilikka tenglashtirish uchun o‘zgaruvchi qarshilikdan foydalaniladi. 
O‘lchash 
asbobi 
sifatida 
ishlatiladigan 
millivoltmetrli 
termoelektrlar 
komplektining kamchiligi o‘lchash asbobida tok mavjudligidir. Tok qiymatiga, ya’ni 
millivoltmetrning ko‘rsatishiga TEYUK dan tashqari zanjirning qarshiligi ham ta’sir 
qiladi: 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

62
M
C
T
R
R
R
R
+
+
=
∑
Har bir qarshilikning o‘zgarishi o‘lchashda sodir bo‘ladigan xatolikka olib 
keladi. Noqulay sharoitda bu xatolik asosiy xatolik miqdoridan (aniqlik sinfidan). 
oshib ketishi mumkin. 
Texnik millivoltmetrda ramka karshiligining millivolmetr umumiy qarshiligiga 
nisbati 1:3 dan ortiq emas. Millivoltmetrning umumiy qarshiligini orttirib borilsa, 
uning harorat koeffisienti kamayib boradi. SHu bilan atrof-muxit harorati 
o‘zgarishidan kelib chiqadigan xatolik ham kamayadi. Agar termojuft erkin 
uchlarining harorati o‘lchash jarayonida keng chegaralarda o‘zgarsa, unda ko‘prik 
sxemasidan foydalangan holda sovuq ulanmalar haroratini kompensasiya qilish usuli 
qo‘llaniladi. 
Sanoatda va laboratoriyalarda qo‘llaniladigan millivoltmetrlar ko‘rsatuvchi, 
o‘zi yozuvchi va rostlovchi bo‘lishi mumkin. Tuzilishining bajarilishi nuqtai 
nazaridan asboblar shchitda o‘rnatiladigan va ko‘chma bo‘ladi. Ko‘chma asboblar 
uchun 0,2; 0,5 va 1,0, shchitda o‘rnatiladiganlari uchun 0,5; 1,0 va 1,5 aniqlik sinflari 
belgilangan.