Umumiy doc

 
Uchinchi firmalarning ishlab chiqishlari 
Ko‘pgina kompaniyalar SCADA- tizimlar uchun drayverlar, Active X- ob’ektlar 
va boshqa dasturiy ta’minotni ishlab tayyorlash bilan shug‘ullanadi. Bu faktni 
SCADA paketi tanlashda baholash juda muhimdir, chunki bu tizimning mutaxassis 
bo‘lmagan dasturchilar (programmistlar) tomonidan qo‘llanish sohasini kengaytradi 
(S yoki Basic tillaridan foydalanib dasturlar ishlab chiqishning zarurati yo‘q). 
SCADA- tizimning qiymatini baholashda quyidagi omillarni hisobga olish 
kerak: 
•
dasturiy- apparat platformasi qiymatini; 
•
tizimning qiymatini; 
•
tizimni o‘zlashtirish qiymatini; 
•
kuzatib borish qiymatini. 
Mezonlarning bu guruhi ko‘rsatkichlari juda ham sub’ektivdir. Bu etti marta 
eshitgandan ko‘ra, bir marta ko‘rgan yaxshi, degan holatning o‘zidir. Bu guruhga 
quyidagilarni kiritish mumkin: 
•
«Windows- o‘xshash interfeys» ishlanmasi muhiti interfeysining qulayligi, 
instrumentariy va tizim vazifalarining to‘laligi; 
•
xujjatlashtirishning sifati- uning to‘liqligi, ruslashtirish darajasi; 
•
yaratuvchilar tomonidan ko‘llab-quvvatlanishi- installyasiya mikdori, dilermen 
tarmog‘i, ta’lim, versiyalarni yangilash shartlari va h.k. 
Agar foydalanuvchi bu vazifani ham uddaladi, deb faraz qilinsa, ya’ni u aniq 
bir SCADA- tizimni tanlagan bo‘lsa, u holda keyin nazorat qilish va boshqarish 
tizimini ishlab tayyorlash boshlanadi, unga quyidagi bosqichlar qiradi: 
•
Umuman avtomatlashtirish tizimining arxitekturasini ishlab tayyorlash. Bu 
bosqichda avtomatlashtirish sitemasining har bir uzelining funksional vazifasi 
aniqlanadi. 
•
Taqsimlangan arxitekturani qo‘llab-quvvatlash mumkinligi bilan bog‘liq, 
«kaynoq zaxiralash» bilan uzellarni kiritish bilan va h.k. lar bilan bog‘liq 
masalalarni hal qilish. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

603 
•
Har bir uzel uchun boshqarishning amaliy (tatbiqiy) tizimini yaratish. Bu 
bosqichda avtomatlashtiruvchi jarayonlar sohasidagi mutaxassis arxitektura 
uzellarini algoritmlar bilan to‘ldiradi, ularning yig‘indisi avtomatlashtirish 
masalalarini hal qilishga imkon beradi. 
•
Tatbiqiy (amaliy) tizim parametrlarining quyi sath qurilmalari (masalan, 
dasturlanuvchi mantiqiy kontrollerlar- DMK) tashqi dunyo bilan (texnologik 
parametrlar datchiklari, ijrochi qurilmalar va b.) almashinadigan axborotga 
muvofiq keltirish. 
•
Emulyasiya rejimida yaratilgan amaliy dasturni sozlash. 
20- BOBGA TEGISHLI TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR TERMASI 
1.
Membrana 
2.
Krivoship 
3.
SHatun 
4.
Futer 
5.
Gietilen 
6.
Ftoroplast 
7.
Flones 
8.
Proosedura 
9.
Kontroller 
10.
Interfeys 
11.
Vizual 
NAZORAT SAVOLLARI 
1.
Ijro qurilmalarni tasnifini keltiring. 
2.
To‘g‘ri harakatdagi porshenli ijro qurilmasining harakat prinsipi 
(tamoyili). 
3.
Bir va ikki tomonlama harakatlanuvchi ijro qurilmalarideganda nimani 
tushunasiz? 
4.
Membranali ijro qurilmasini harakati tamoyilini gapiring. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

604 
5.
Membranali yuritmani statik tavsifi. 
6.
Aylanma harakat ijro qurilmasi . 
7.
Laplast ijro qurilmasining harakat tamoyili. 
8.
Pozisioner tarkibi va ishlashi. 
9.
Ikki o‘zakli rostlanuvchi klapan va uninig ish tavsifi. 
10.
Buriluvchi zaslonka va uning kanstruktiv tavsifi. 
11.
Dasturlanadigan kontroller o‘zida nimani aks ettiradi? Uning asosiy 
vazifasi va funksiyalari. 
12.
Dasturlanadigan kontrollerlar qanday begilari bo‘yicha sinflanadi? 
13.
Dasturlanadigan ko‘pfunksiyali kontrollerlar asosga qanday tamoyillar 
joylangan? 
14.
SHaxsiy kompyuter bazasidgi kontrollerlar o‘zida nimani aks ettiradi? 
15.
Lokal dasturlanadigan kontrollerlarning qanday asosiy tavsiflari bor? 
16.
Kontrollerlarning tarmoq komplesi qanday asosiy uzellardan tashkil 
topgan. 
17.
Taqsimlangan to‘liqmas shtabli boshqarish tizimi nima? 
18.
Dasturiy- texnik kompleks qanday funksional elementlardan tashkil 
topgan. 
19.
Dasturiy- texnik kompleks arxitekturasi. 
20.
Injenerlik stansiyasi o‘zida nimani aks ettiradi? 
21.
Kommunikasion server nima va uning funksiyalari? 
22.
Sanoat tarmog‘ining asosiy funsiyalari va vazifalari? 
23.
O‘zaro bog‘lanishli ochiq tizimlar modeli (OSI modeli) haqida 
tushuncha 
24.
Ijro qurimalar va datchiklar (AS interfeys) interfeysining asosiy 
funksiyalari. 
25.
HART protokolning asosiy texnik parametrlarini sanab o‘ting. 
26.
HART qurimalarini ulashning tuzilish sxemasining standart varianti. 
27.
PROFIBUS sanoat tarmog‘i tarkibiy vazifasi. 
28.
EtherNet sanoat tarmog‘i asosiy vasifasi va funksiyasining bajarilishi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

605 
29.
TJABT ning rivojlanishining asosiy bosqichlari? 
30.
SCADA- tizimi o‘zida nimani aks ettiradi 
31.
SCADA- tizimi sinflanishi 
32.
SCADA- tizimi umumiy sxemasi 
33.
SCADA- tizimni baholash mezoni. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

606