Umumiy doc

20.2.1.3. Kontrollerlarning tarmoq majmuasi (PLC, NETWORK) 
Tarmoq DTM lari barcha sanoat tarmoqlaridan ishlab chiqarish jarayonlarini 
boshqarish uchun juda keng miqyosida qo‘llaniladi. Mazkur sinfdagi DTM ning 
minimal tarkibi quyidagi komponentlarning bo‘lishini nazarda tutadi: 
•
kontrollerlar to‘plash; 
•
bir nechta operatorlarning displeyli ishchi stansiyalari; 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

572 
•
kontrollerlarni bir-biri bilan va kontrollerlarni ishchi stansiyalar bilan 
biriktiruvchi tizimli (sanoat) tarmog‘i. 
Har bir tarmoq majmuidagi kontrollerlar, odatda bir-biridan tez ishlashi, xotira 
hajmi, zaxiralash bo‘yicha imkoniyatlari, atrof muhitning turli xil sharoitlarida 
ishlash qobiliyati, kirish-chiqish kanallari soni bilan farq qiluvchi bir qator 
modifikasiyaga ega. Bu tarmoq majmuasidan turli xil texnologik ob’ektlar uchun 
foydalanishni engillashtirishda, chunki kontrollerlarni avtomatlashtirilgan ob’ektning 
ayrim elementlariga va nazorat xamda boshqarishning turlari vazifalariga moslab 
yanada aniq tanlab olishga imkon beradi. Displeyli ishchi stansiyalar (operator 
pultlari) sifatida deyarli har doim odatdagi yoki sanoatda ishlab chiqarilgan, 
ko‘pincha ikki xildagi klaviaturalar (an’anaviy alfavitli-raqamli va maxsus vazifali) 
hamda katta ekranga ega bo‘lgan bir yoki bir nechta monitorlar bilan jixozlangan 
shaxsiy kompyuterlardan foydalaniladi.
Sanoat tarmog‘i turli xil tuzilishga ega bo‘lishi mumkin: umumiy shinali, 
xalqasmon, yulduzcha, u ko‘pincha o‘zaro takrorlagich va marshrutizatorlar bilan 
bog‘langan segmentlarga bo‘linadi. Xabarlarni uzatishga qat’iy talab qo‘yiladi: ular 
kafolatlangan holda adresatga etkazib berilishi, yuqori ustuvorlikdagi xabarlar uchun 
esa, masalan, avariyalar to‘g‘risida ogohlantiruvchi xabarlar uchun ham xabarlarni 
uzatishning ko‘rsatilgan muddatini ta’minlash lozim. DTM ning bu sinfida fazoning 
katta sohasida taqsimlangan ob’ektlarni avtomatlashtirish uchun mo‘jallangan 
kontrollerlarning tarmoq majmuasining telemexanik turi ajratib olinadi.
O‘ziga xos tuzilmaga ega bo‘lgan sanoat tarmog‘i va alohida fizik (jismoniy) 
aloqa kanallari (radiokanallar, ajratilgan telefon simlari, tolali kabellar) bir biridan 
ko‘plab o‘nlab kilometr masofada turgan ob’ekt uzellarini integrasiyalashga 
(birlashtirishga) imkon beradi. Kontrollerlar tarmoq majmualarining qurilayotgan 
sinfi bajarayotgan vazifalarining murakkabligi bo‘yicha ham (o‘lchashlar, nazorat, 
hisobga olish, tartibga solish va blokirovka), avtomatlashtirilayotgan ob’ektning 
hajmi bo‘yicha ham (o‘lchanayotgan va nazorat qilinayotgan mingta kattalik 
doirasida) yuqoridan cheklashlarga ega. Ko‘pincha tarmoq majmualari mashinasozlik 
zavodlari sexlari, neftni qayta ishlovchi, neftkimyosi va kimyo sanoati agregatlari, 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

573 
shuningdek 
oziq-ovqat 
sanoati 
korxonalari 
sexlari 
doirasida 
qo‘llaniladi. 
Kontrollerlarning telemexanik tarmoq majmualari gaz va neft quvurlarini, elektr 
tarmoqlarini, transport tizimlarini boshqarish uchun foydalaniladi.