Umumiy doc

XVI bob. TEXNOLOGIK JARAYONLARNING 
AVTOMATLASHTIRILGAN BOSHQARISH TIZIMLARI 
 
16.1- §. TEXNOLOGIK JARAYONLARNING AVTOMATLASHTIRILGAN
BOSHQARISH TIZIMLARINING UMUMIY XARAKTERISTIKASI VA 
TASNIFI 
Kimyo va oziq-ovqat sanoatida ishlab chiqarish samaradorligi hamda mehnat 
unumdorligini oshirishda ilmiy-texnika taraqqiyotining asosiy yo‘nalishlaridan biri 
bo‘lgan texnologik jarayonlarning avtomatlashtirilgan boshqarish tizimi (TJABT)ni 
yaratish va tatbiq etishdir. Hisoblash texnikasi asosida yaratilgan TJABT lar, 
texnologik komplekslarni boshqarishda mahsulotning sifat va qiymat ko‘rsatkich-
larini ma’lum texnologik va texnika-iqtisodiy mezonlardan foydalanib, axborotlarni 
markazlashgan tarzda hisoblaydi. Kimyo va oziq-ovqat sanoatida o‘zgarib turadigan 
tashqi muhitning ta’sirlari sharoitida ishlab chiqarish rezervlaridan foydalanish 
TJABTning asosiy masalasidir. 
Texnologik jarayonlarning avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlarini sanoatga 
tatbiq etish ishlab chiqarish unumdorligini, texnologik uskunalar quvvati 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

455 
o‘zgarmagan olda mahsulot qiymatining ko‘payishini ko‘rsatadi: xom ashyo, yarim 
fabrikatlar va energiya keragicha sarflangan holda tayyorlangan mahsulotning sifati 
yaxshilangan. SHunisi diqqatga sazovorki, bu tizimlarni yaratishga ketgan 
mablag‘lar, odatda bir, bir yarim yilda o‘zini qoplagan; mahsulotlarning sifati, 
iqtisodiy ko‘rsatiichlar yaxshilanibgina qolmay, balki mehnatning xarakteri va 
sharoitiga ham ijobiy ta’sir etgan. 
TJABT larni quyidagi belgilari bo‘yicha sinflarga bo‘lish mumkin: 1) 
avtomatlashtirilayotgan ishlab chiqarishning xarakteri bo‘yicha ; 2) boshqarish 
ob’ektlarining murakkabligi bo‘yicha; 3) funksional algoritmik belgisi bo‘yicha(tizim 
hisoblaydigan boshqarish masalalari ko‘lami va axborot hajmi); 4) tizimning texnik 
darajasi bo‘yicha;. 
Boshqarishning 
ob’ektlarining 
murakkablik 
darajasi 
sifatida 
nazorat 
qilinayotgan parametrlar va boshqaruv ta’sirlarining qiymati ifodalanadi. Bunday 
sinflarga ajratish (16-1 jadval) TJABT ning nomenklatura asosini oldindan taxminan 
belgilab beradi va tadqiqot planiga asos bo‘lib xizmat qiladi.
16.1-jadval