Umumiy doc

7.2- §. SILJISHNI O‘LCHASH 
CHiziqli va burchakli siljishlarni o‘lchovchi asboblar turli xil texnologik 
jarayonlarni avtomatlashtirishda keng qo‘llaniladi. 
Potensiometrik siljish
o‘lchagichlar oraliq
 
X yoki burchak 
a
bo‘yicha siljishni 
o‘lchaydi va elektr signalga aylantiradi. Kirish signali oraliq X ga yoki 
a
burchakka 
siljish bo‘lsa, oraliq X yoki 
a
dagi , kuchlanish potensiometrik chiquvchi signal U
ch
bo‘ladi (7.1-rasm, a, b) 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

279 
Potensiometr U kuchlanishli manbaga ulanganda, qarshilik R opqali tok I 
o‘tadi. Agar surilgich S qarshilik R bo‘yicha X oraliqqa surilsa, undan chiquvchi 
signal quyidagicha aniqlanadi: 
R
R
U
IR
U
x
x
ч
⋅
=
=
, (7.1) 
bu erda, 
R
U
I
=
. 
Potensiometrning chulg‘ami bir tekis o‘ralgan va uni birlik oraliqlaridagi 
qarshiligi o‘zgarmas bo‘lsa, quyidagi tenglama o‘rinli bo‘ladi: 
U
U
R
R
ч
x
=
, (7.2) 
chiqish signali 
x
x
ч
R
K
R
R
U
U
⋅
=
=
, (7.3) 
bu erda, 
K
U
K
=
uzatish koeffisienti, R
x
—surilgich surilgan oralikdagi 
qarshilik, R — potensiometrning to‘la qarshiligi. 
Ifoda (7.3) potensiometrik sezgichlardan chikuvchi U
ch
kuchlanish bilan 
kiruvchi signal (surilish oralig‘i) X orasida to‘g‘ri mutanosiblik borligini ko‘rsatadi. 
Potensiometr chulg‘amining solishtirma qarshiligi katta va issiqlik koeffisienti 
juda kichik bo‘lgan simlar (konstanta, manganin, nixrom va boshqalar) dan 
tayyorlanadi. 
Avtomatik tizimlarda bunday bir taktli surilish sezgichlari o‘rnida ko‘pincha 
7.1 – 
расм
.