Umumiy doc

Ish o‘lchov asboblari
xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlarida amaliy 
o‘lchashlar uchun mo‘ljallangan. Ular anikligi orttirilgan o‘lchov asboblariga va 
texnik o‘lchov asboblariga bo‘linadi. 
Namuna o‘lchov asboblari
ish o‘lchov asboblarini tekshirish va ularni o‘zlari 
bo‘yicha darajalashga xizmat qiladi. 
Etalon asboblari
fizik kattalik biriklarini qayta tiklash va saqlash, ularning 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

25
o‘lchamlarini namuna o‘lchov asboblari orqali xalq xo‘jaligida qo‘llanadigan ish 
o‘lchov vositalariga o‘tkazishga xizmat qiladi. Fizik kattaliklarning birliklari 
o‘lchami shu usul bilan etalonlardan namuna o‘lchov asboblari yordamida boshqa 
o‘lchov asboblariga o‘tkaziladi. 
O‘lchash vositalarining ko‘rsatishlaridagi xatoliklarni aniqlash yoki ularning 
ko‘rsatishlariga tuzatish kiritish maqsadida o‘lchov vositalari ko‘rsatishlarini namuna 
o‘lchov asboblarining ko‘rsatishlariga taqqoslash deb ataladi. 
SHkala 
asbobni tekshirish
bo‘linmalariga qabul qilingan o‘lchov birliklarida 
ifodalangan qiymatlar berish operasiyasi 
darajalash
deb ataladi. 
O‘lchash vositalari yordamida o‘lchanayotgan fizik kattaliklar o‘lchash 
axboroti signali foydalaniladigan biror chiqish kattaligiga o‘zgartiriladi. 
Fizik kattalikni o‘lchashda o‘lchov qurilmasi (asbobi) fizik kattalikni 
ko‘rsatkichning mutanosib siljitadi: 
)
(
B
f
=
ϕ
(1.4) 
bu erda, 
φ
 — asbob ko‘rsatkichining burchakli yoki chiziqli siljishi, V — o‘lchanayotgan fizik kattalik. 
(1.4) bog‘lanish asbob shkalasining tenglamasi yoki xarakteristikasi deyiladi. 
Har qanday o‘lchov asbobining ishi oqibat natijada o‘lchanadigan kattalikni 
ko‘rsatkichning siljishiga moslab o‘zgaririshga keltiriladi. SHu sababli o‘lchash 
asbobini sxematik ravishda, o‘lchanayotgan fizik kattalik 
V
ni ko‘rsatkichning 
mexanik siljish miqdori 
φ
ga o‘zgartiradigan o‘zgartkich deb qarash mumkin. 
Oraliq o‘zgartishlar soniga qarab asbobni bo‘g‘inlarga bo‘lish mumkin, bu 
bo‘g‘inlarning har biri asbob ichida 
V
miqdorni ma’lum tarzda o‘zgartiradi. Ana shu 
bo‘g‘inlar majmuasi o‘lchanayotgan kattalikning talab etilgan o‘zgarishini 
ko‘rsatkichning siljishi 
φ
ga o‘zgartiradi. 
1.2– rasm