Umumiy doc

Bosimning turli o‘lchov birliklari orasidagi nisbati
. 
Birliklar 
Pa 
Bar 
kgk/sm
2
kgm/m
2
(mm suv. 
ust) 
mm sim. 
ust. 
1 Pa 
1 
10
-5
1,0197
·
10
-5
0,10197 
7,6006
·
10
-5
1 Bar 
10
5
1 
1,0197 
1,0197
·
10
4
750,06 
1 kgk/sm
2
9,8066
·
10
4
0,98066 
1 
10
4
735,56 
1 kgk/m
2
(mm.suv. 
ust) 
9,8066 
0,98066
·
10
-4
10
-4
1 
7,3566
·
10
-4
1 mm sim. 
ust 
133,32 
1,3332
·
10
-3
1,33595
·
10
-
3
13,595 
1 
O‘lchashda mutlaq, ortikcha, atmosfera va vakuum bosimlar mavjud. R
mut
— 
mutlaq bosim 
— modda xolatining (suyuklik, gaz, bug‘) parametri bo‘lib, R
atm
— 
atmosfera va R
ort
— ortikcha bosimlar yig‘indisidan iborat: 
R
mut
=R
atm
+R
ort
(3.2) 
Ortiqcha bosim
mutlaq va atmosfera bosimlari oralaridagi farqdan iborat: 
R
ort
=R
mut
-R
atm
(3.3) 
Atmosfera bosimi
— er atmosferasidagi havo ustunining bosimi; uning 
qiymati barometrlar bilan o‘lchanadi, shuning uchun, bu bosim ko‘pincha 
barometrik
bosim deb ataladi. Agar mutlaq bosim atmosfera bosimidan kichik 
bo‘lsa, 
vakuum
(siyraklanish)
sodir bo‘ladi. 
R
v
=R
atm
-R
mut
(3.4) 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

104 
Bosim asboblari ishlash prinsipiga va o‘lchanayotgan kattalikning turiga ko‘ra 
quyidagi turlarga bo‘linadi. 
Bosim o‘lchaydigan asboblar ishlash prinsiplariga ko‘ra suyuqlikli, 
deformasion (prujinali), yuk-porshenli, elektr, ionli va issiqlik turlariga bo‘linadi. 
O‘lchanayotgan bosim kattalikgining turiga ko‘ra o‘lchash asboblari quyidagi 
turlarga bo‘linadi: 
1) manometr — mutlaq va ortiqcha bosimni o‘lchaydi; 
2) barometr — atmosfera bosimini o‘lchaydi; 
3) vakuummetr — berk idish ichidagi suyuqlik va gaz bosimining 
siyraklanishini o‘lchaydi; 
4) manovakuummetr — ortiqcha bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi; 
5) naporomer — kichik qiymatli ortiqcha bosimni o‘lchaydi; 
6) tyagomer — kichik qiymatli siyraklanishni o‘lchaydi; 
7) tyagonaporomer — kichik qiymatli bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi; 
8) differensial manometr — ikki bosim ayirmasini (bosimlar farqini) o‘lchaydi. 
Quyida sanoatda eng ko‘p tarqalgan usullar va asboblar ko‘rib chiqilgan.