Umumiy doc

 
21.8 – §. MOSLASHUVCHI AVTOMATLASHTIRILGAN
ISHLAB CHIQARISH
Kimyo va oziq – ovqat sanoati texnologik jarayonlarini avtomatlashtirilgan 
boshqarish tizimlariniva an’anaviy avtomatlashtirish tizimlariniishlab chiqish va 
joriy qilish ularning samaradorligini oshirishga qaratilgan bir qator vazifalarni 
muvaffaqiyatli hal qilishga imkon berdi. Biroq bunday tizimlarning imkoniyatlari 
cheklangan. Ularni qo‘llashda ishlab chiqarish xarakteri davriy diskret va uzluksiz 
– diskret korxonalardir. Avtomatlashtirishning a’anaviy tizimlariniqo‘llash mayda 
seriyali ishlab chiqarishda, chiqarilayotgan buyumlarning nomenklaturasi ko‘p 
bo‘lganda ayniqsa murakkablashadi. Ko‘pchilik jismonan og‘ir ortish – tushirish 
ishlari, transport va shu kabi kimyo va oziq – ovqat sanoatlarida salmog‘i juda 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

663 
katta bo‘lgan boshqa operasiyalar amalda avtomatlashtirilmagan. SHu bilan birga 
sexlar va korxonalarning yangi yoki sezilarli darajada yangilangan mahsulotni 
ishlab chiqarishga o‘tkazish masalasini hal qilish – borgan sari dolzarb bo‘lib 
bormoqda. Sanoat korxonalarini avtomatlashtirishdagi bu «tor joylar» sohaga ilmiy 
– texnik yangiliklarni joriy etish sur’atlarini keskin pasaytiradi. 
Bunday holatdan qutulish hisoblash texnikasini va ayniqsa mikro – va mini 
EHMlarni, atrof – muhitga va ishlab chiqarish ob’ektlariga moslanish elementlari 
bo‘lgan avtomatik manipulyatorlar va sanoat robotlarining keng joriy etilishini, 
ko‘p seriyali, ko‘p nomenklaturali, tez – tez qayta tuziladigan ishlab chiqarish 
uchun mo‘ljallangan programma bilan boshqariluvchi avtomatik ishlab chiqarish 
tizimlariniva moslashuvchi (tez – tez o‘zgartiriladigan) ishlab chiqarish tizimlari 
yoki moslashuvchi avtomatlashtirilgan ishlab chiqarishlar (MAICH) ni yaratishni 
muvaffaqiyatli 
rivojlantirishga 
imkon 
beradi. 
MAICHda 
kompleks 
avtomatlashtirish va ishlab chiqarishning uzluksizligi va uyg‘unligi, mahsulotni 
ishlab chiqarishning yuqori sur’atlari bilan qo‘shib olib boriladi. 
MAICHning asosini sonli programma bilan boshqariluvchi mashinalar va 
apparatlar, sanoat robotlari va manipulyatorlar, mikro va mini EHM asosidagi 
boshqaruvchi qurilmalar tashkil etadi. 
MAICH boshqarishning yuqori darajada moslashuvida qayta sozlanishi bilan 
xarakterlanadi. Bu optimal rejalashtirishni ishlab chiqarishni texnologik 
tayyorgarlik ko‘rishni, aniq vaziyatni hisobga olib dispetcherlashni qurilmalarni 
kompleks boshqarishni kiritishga imkon beradi. 
MAICH tarkibiga (21.15-rasm) lokal avtomatlashtirish tizimlari (LAS), 
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari (TJABT), 
robotlashtirilgan komplekslar (RK), avtomatlashtirilgan ortish – tushirish va 
transport tizimlari (AOT va TS), xomashyo va yarim tayyor mahsulotlarning 
avtomatlashtirilgan ombori (TMAO), avtomatlashtirilgan loyihalash tizimi(ALT), 
ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashning avtomatlashtirilgan kompleksi 
(ICHTTAK), 
xom 
ashyo 
va 
chala 
mahsulotlar 
bilan 
ta’minlashning 
avtomatlashtirilgan kompleksi (X va CHMTAK), asbob bilan ta’minlashning 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

664 
avtomatlashtirilgai kompleksi (AT AK), tashkiliy – iqtisodiy, rejalash va 
dispetcherlik boshqaruvi markazi (TIR va DBM) kiritilishi mumkin. 
21.15-rasm.