Umumiy doc

 14.4-§. ELEKTR ROSTLAGICHLAR 
Elektr rostlagichlar ishlab chiqarish jarayonlarini avto-matlashtirishda keng 
ishlatiladi. Bunga quyidagi omillar sabab bo‘ladi. 
1. Noelektrik kattaliklarni elektr rostlagichlar yordamida o‘lchash usullari 
yaxshi ishlangan va avtomatik o‘lchashning bir qator masalalarini hal qilishga, keng 
spektrdagi fizik-kimyoviy parametrlarni noinersion o‘zgartishga va ularni texnologik 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

416 
reglamentlarga rioya qilgan holda rostlashga imkon beradi. 
2.Turli murakkab matematik operasiyalarni bajarishni talab qiluvchi har xil 
rostlash qonunlarini elektr elementlarda amalga oshirish prinsipial qiyinchiliklarni 
hosil qilmaydi. 
3.Rostlash tizimlaridagi elektr yuritmalarda energiya ta’minoti uzilib qolganda, 
ijro etuvchi mexanizm qanday holatni egallab turgan bo‘lsa, shu holatda to‘xtaydi, 
pnevmatik yuritmalarda esa bunday sharoitda rostlovchi organning o‘tish kesimi yoki 
batamom berqiladi, yoki to‘la ochiladi va avariya xavfi hosil bo‘ladi. 
4.Elektr datchik va o‘zgartgichlarning ko‘rsatishini masofaga uzatish juda 
oddiy bajariladi. 
5.Elektr rostlagichlarning ishlashi etarli darajada ishonchlidir.
Elektr rostlagichlarning quyidagi modifikasiyasi va qo‘shimcha qurilmalar
komplekti ishlab chiqarilgan: 
1) unifikasiyalashgan elektron agregat tizimlari (EAUS) 
2) «Teplopribor» zavodining rostlagichlari;
3) avtomatik nazorat va rostlashning unifikasiyalashgan tizimi (USAKR). 
EAUS asboblari energetika, metallurgiya, qurilish materiallari hamda oziq-
ovqat sanoatlarida ishlatiladi. Tizim rostlashning mutanosib, mutanosib-integral, 
mutanosib-differensial va mutanosib-integral differensial qonlarini amalga oshiradi. 
Tizimning bloklari uzluksiz yoki uzlukli chiqish signallariga ega. Tizimdagi alohida 
rostlovchi blokning uzluksiz chiqish signalini boshqa bir blokning kirishiga keltirish 
mumkin, bu esa kaskad yoki bir turli rostlash sxemalarini amalga oshirish imkonini 
beradi. Tizim tuzilishi bo‘yicha apparat prinsipiga asaslanadi. Bunda, rostlovchi 
bloklar chiqish signallarini to‘g‘ri datchiklardan qabul qiladi. Tizim blok (agregat) 
prinsipida qurilgan deganda, uning tarkibiga turli vazifani bajaruvchi bloklar 
(datchiklar, o‘lchov o‘zgartgichlari, ikkilamchi asboblar, rostlagichlar, topshiriq 
bergichlar, differensiatorlar natijalarni masofadan turib ko‘rsatuvchi asboblar, ijro 
etuvchi mexanizmlar va boshqalar) kirgan tizimni tushunish lozim. Bu qismlarni 
muayyan usullar bilan bog‘lab stabillovchi, kuzatuvchi, dasturli va ko‘p aloqali 
rostlash tizimlarini yaratish mumkin. Tizimni ishlab chiqishda ayrim bloklarning 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

417 
chiqish signallarini unifikasiyalash talabi nazarda tutilgan. EAUS tizimi tokli 
sxemani amalga oshiradi chiqish signali 0,5...5 mA chegaralarda o‘zgaruvchi doimiy 
tok). CHiqish signallari doimiy yoki o‘zgaruvchi kuchlanishga ega bo‘lgan, induktiv, 
transformatorli yoki ferrodinamik datchiklar bilan ta’minlangan asboblarning ham 
chiqish signali 0,5...5 mA diapazondagi doimiy tokka ega bo‘lib, me’yorlovchi 
o‘zgartgichlar bilan birgalikda ishlatilishi mumkin. 
14-1-jadvalda tizim rostlovchi qurilmalarning rusumlari keltirilgan. 
14.1-jadval 
SHakllanuvchi bloklarga ega bo‘lgan rostlovchi 
qurilmalarning rusumlari 
O‘lchash blokining 
vazifalari va rusumlari 
ER-62 
(ER-62-EG) 
(PI-rostlash 
qonuni, rele 
kontaktli
chiqish) 
RPI va RP-2 
(RPI-EG) (PI-
rostlash 
qonuni, rele 
kontaktsiz 
chiqish) 
KPI-62 
(RI-rostlash 
qonuni, uzluk 
siz kontaktsiz 
chiqish) 
1 
2 
3 
4 
O‘zgaruvchan tokli uchta 
(induktiv, differensial-
transformator va ferrodinamik) 
datchik signallarini qo‘shish (I-
III) SHuning o‘zi, faqat
to‘rtta datchik uchun (I-IV) 
Termojuft signalini o‘zgartirish 
(I-T) 
Termojuft signalini
o‘zgaruvchan tokli ikkita 
datchik signallari bilan
qo‘shish (I - T2) 
Qarshilik termometrining 
RPIK-III 
RPIK -IV 
RPIK -T 
RPIK -T2 
RPIB -III 
RPIB -IV
RP2 -P2 
RPIB -T
RP2 -T2 
RPIB -T2 
KPI -SH
KPI -IV 
KPI-T 
KPI -T2 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

418 
signalini o‘zgartirish (I-S) 
Ikkita qarshilik 
termometrlarnning signal-larini 
qo‘shish, (I - 2S) 
Magnitli kislorod o‘lchagich 
signalini o‘zgartirish(I-MK) 
Unifikasiyalashgan ikkita 
0 ... 5 mA signallarni 
qo‘shish 
Unifikasiyalashgan to‘rtta 
0 ... 5 mA signallarni qo‘shish 
RPIK -S 
RPIK -2S 
RPIK -MK 
- 
- 
- 
RPIB -S 
RPIB -2S 
RP2 -2 
RPIB-M K 
RP -2 
- 
RP2 -U2 
KPI -S 
KPI -2S 
KPI -M 
- 
- 
- 
EAUS larning shakllantiruvchi bloklari rostlashning izodrom qonuni amalga 
oshiradi. Rostlashning PID qonunini amalga oshirish uchun qo‘shimcha ravishda 
DLP-P yoki DL-T differensiatorlardan foydalanish kerak. 
Differensiatorlar PID rostlash qonunini shakllantirishda va rostlash qonuniga 
oraliq nuqtalardan hosila kiritishda ishlatiladi.