Umumiy biologiya


Asalarilarning  nish  a’zolari



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/74
Sana29.07.2021
Hajmi1,51 Mb.
#132266
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   74
Bog'liq
asalari faunasi uchish fenologiyasi va ularning asal tarkibi

Asalarilarning  nish  a’zolari. 
Qorinning eng oxirgi halqasi tagida joylashgan; o‘rta qism, ya‘ni chanacha va u 
bilan  harakatchan  birikkan  ikkita  stilet,  chanachaning  ikki  tomonidan  joylashgan 
uchta  xitin  plastinka,  ikkita  -  katta  Hamda  kichik  zaxar  bezidan  tashqil  topgan. 
Chanacha xitindan tuzilgan, old tomoni kengroq, orqa tomoni torroq bo‘ladi. Uning 
oldidan  ikki  tomonga  qarab  ingichka  xitin  shoxchalar-  chanachaning  yarim  doira 
o‘simtalari  yo‘nalgan.  Ona  arining  nishidagi  chanacha  egik  shaklda  bo‘lib,  uning 
ostida uzunasiga ketgan tarnovcha bor. Stiletlar ingichka ignasimon xitin tayoqchalar 
bo‘lib,  uchida  kertikchalari  bor.  Ishchi  asalarilarda  10  ta,  ona  arida  5  ta  kertikcha 
bo‘ladi. Ari chaqqan vaqtda stiletlar chanacha tashqarisiga chiqib sanchiladi. 
Chanachaning  pastki  qismida  maxsus  do‘nglik  bo‘lib,  unga  qarama-qarshi 
joylashgan  stiletning  ustki  yuzasida  kesma  bor.  Stiletlar  shu  kesmalari  yordamida 
chanachaning do‘ngligi bilan birikadi, natijada ular faqat chanacha bo‘ylab uzunasiga 
harakatlana  oladi.  Chanachaning  ikki  tomoniga  joylashgan  birinchi  juft  xitin 
plastikalar  uzunchoq  plastinka  deb  ataladi.  Ular  chanachaning  shoxchalari  bilan 
harakatsiz xolda birikkan bulib, uchida tuk bilan qoplangan nozik o‘simtalar bor, bu 
nishning  changalidir.  U  orqali  asalari  nishi  tekkan  narsadan  seziladigan  ta‘sir-larni 
qabul  qiladi.  Ba‘zan  nish  changali  g‘ilof  deb  ham  ataladi.  Ikkinchi  juft  uchburchak 
plastinkalarning yuqorigi uchi stiletlar bilan va pasti uchinchi juft kvadrat plastinkalar 
bilan birikkan. Nish chanachasi zahar bezlari bilan bog‘liq, bo‘ladi. Katta zaxar bezi 
—  uzun  ipsimon  va  ikkiga  ajralgan  naychali  qismdan  va  kengaygan  joy  —  zaxar 
to‘planadigan  rezervuardan  iborat.  Ipsimon  qismda  zaharli  sekret  ishlab  chiqariladi. 
Ari chaqmaguncha bu zahar rezervuarda saqlanadi. Ishchi asalari katta zaxar bezining 
uzunligi 9— 20 mm, ona ariniki 30—49 mm bo‘ladi. Kichik zaxar bezi kalta naycha 
bo‘lib,  chanachaning  asosiga  ochiladi.  Nish  a‘zoning  ishi  kuyidagicha:  kvadrat 
plastinkalar bilan bog‘langan muskullar nerv ta‘sirlanishi orqali kvadrat plastinkalarni 
va  ular  bilan  bog‘liq  Bo‘lgan  uchburchak  plastinkalarni,  ular  esa  uz  navbatida 


stiletlarni harakatga keltiradi va nish chanacha bo‘ylab surilib borib sanchiladi. Zaxar 
bezlarining sekreti chanachaning pastki kismidagi tarnovcha orqali jaroxatga tushadi. 
Asalarilar odam yoki boshqa sut emizuvchilarga, ba‘zi hayvonlarga nishini sanchgan 
vaqtda  stiletlar  orqaga  qaratilgan  kertigi  tufayli  jarohatga  sanchilib  qoladi  va  asalari 
uni chiqarib ololmaydi. Natijada nish uzilib qoladi va ari biroz vaqtdan keyin nobud 
bo‘ladi.  
Asalari zaxarining hidi boshqa asalarilarni hayajonlantiradi. Shuning uchun ular 
chaqishidan  saqlanish  maqsadida  yuzga  sim  to‘r  tutish,  asalarilar  bilan  osoyishta 
muomala  qilish,  asalarichi  xodim  shaxsiy  gigiena  va  sanitariya  qoida-lariga  rioya 
qilishi kerak. Shamolli va bulutli kunlarda asalarilar uyasini qurish tavsiya etilmaydi. 
Adabiyotdan  ma‘lum  bo‘lishicha,  asalari  zaxari  revmatizm  va  boshqa  ba‘zi 
kasalliklarni  davolashda  yaxshi  natija  bergan.  Asalari  zaxari  —  apitoksin  (latincha 

Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish