Umumiy biologiya


Asalarilarning xatti – harakati va ularni sharbat yig’ishga jalb etish



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/74
Sana29.07.2021
Hajmi1,51 Mb.
#132266
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   74
Bog'liq
asalari faunasi uchish fenologiyasi va ularning asal tarkibi

  3.2.Asalarilarning xatti – harakati va ularni sharbat yig’ishga jalb etish. 
Birorta  sharbat  ajratayotgan  o‘simlik  yoki  idishga  sharbati  quyib  qo‘yilgan  
joyni  aniqlagan  qidiruvchi  arilar  o‘z  uyasiga  qaytib  kelib,arilar  zich  o‘tirgan 
mumkatak inchalari romkalar ustida alohida ko‘rinishdagi o‘yinlar  tusha boshlaydi. 
Arilar uyasida 2 xil ko‘rinishda, yani aylana bo‘ylab va qorin qismini liqillatib o‘yin 
tushadi. 
        Aylana  bo‘ylab  o‘yin  tushushida  ari  o‘zi  oldin  o‘tirgan  mumkatak  inchalari 
ustiga kelib sakrab-sakrab tez harakatlanib, aylana bo‘ylab goh u yoqqa, goh boshqa 
taqafga  qarab,  bitta  yoki  ikkita  aylana  tashkil  qilib  o‘yin  tushadi.  Bunday  o‘yin 
tushushi  orqali  zich  turgan  arilarni  sharbat  tashishga  qo‘zg‘atad.  O‘yin  tushayotgan 
ariga  yaqin  turgan  arilar  ham  sakrab-sakrab  mo‘ylovlarini  o‘yin  tushayotgan  arining 
qorin  qismiga  tekkizib,  uning  ketidan  o‘yin  tushish  yo‘llarini  qaytarib,  harakat  qila 
boshlaydi.    Bunday  aylanib  o‘yin  tushish  bir  necha  sekunddan  to  bir  minutgacha 
davom  etishi  mumkin.  So‘ngra  o‘yin  tushayotgan  ari  o‘yin  tushishni to‘xtatib,  yana 


boshqa  mumkatak  inchali  ramka  ustida  shunday  ko‘rinishda  o‘yin  tushushni  davom 
ettiradi.  Undan  keyin  uya  teshikchasi  ta-mon  turib  yana  shu  sharbat  topgan  joyiga 
uchib  ketadi  va  uyasiga  sharbat  bilan  qaytib  kelgandan  keyin  yana  o‘yin  tusha 
boshlaydi.    
      Qorin qismini liqillatib o‘yin tushish o‘zgacharoq bo‘ladi. Ari mumkatak inchalari 
ustida  yarim  doira  shaklida  harakatlanib,  so‘ngra  tez  kirishib,  to‘g‘ri  chiziq  bo‘ylab  
o‘yin  tusha  boshlagan  joyiga  qaytadi  va  yana  yarim  doira  shaklida  o‘yin  tushgan 
tarafi-ning yonida xuddi shunday o‘yin tushadi, yana yarim doira shaklini to‘liq doira 
shakliga  keltiradi,  keyin  o‘sha  o‘yin  tushishni  boshlagan  joyiga  qaytib  borib, 
harakatni boshidan takrorlaydi. Mana shunday o‘yin tushishi vaqtida ari yarim doira 
shakligacha  o‘yin  tushib  tezda  qayrilib  to‘g‘ri  chiziq  bo‘ylab  harakat  qilayot-gan 
vaqtda  qorin  qismini  tez  liqillatib  harakat  qiladi.  Bunday  o‘yin  tushishlar  arilarni 
topilgan  sharbat  bor  joyga  uchishga  jalb  etadi.  O‘simliklar  sharbat  ajratmayotgan 
bo‘lsa yoki juda kam ajratsa, u holda arilar uyasida o‘yin tushmaydi.  O‘yin tushish 
orqali  arilar  faqat  oziq  bor  joyni  topilganligini  tushintiribgina  qolmay,  balki  ujoy 
uyadan  qancha  masofada  ekanligini  ham  tushintiradi.  Agarda  topilgan  oziq  uyadan 
ko‘pi  bilan  25  metr  narida  bo‘lsa,  unda  arilar  aylana  bo‘ylab  o‘yinga  tushadi.  Oziq 
topilgan joy uyadan ancha uzoq bo‘lsa, arilar ikkinchi xil o‘yinga tushadi. Oziq bor 
joy uyadan qancha uzoq bo‘lsa,arilar shunchalik sekin harakatlanadi.O‘yin tushishda 
to‘g‘ri  chiziq  bo‘ylab  harakatlanishda  qorin  qismini  liqillatish  ko‘payib,arining 
yurishi esa sekinlashadi.O‘yin tushish vaqtida arilar to‘g‘ri chiziq bo‘ylab mumkatak 
inchalar  ustida  pasdan  tepaga  qarab  yursa,  u  xolda  oziq  oftob  chiqadigan  tarafda 
bo‘ladi,  agarda  yuqoridan  pasga  harakatlansa,  unda  kun  botish  tarafda 
bo‘ladi.Moboda oziq oftob chiqadigan tarafning o‘ng tomonida bo‘lsa,u xolda to‘g‘ri 
chiziq  bo‘ylab  o‘yin  tushish  (harakatlanish)  o‘ng  tarafga  egilgan  bo‘ladi.Agarda 
to‘g‘ri  chiziq  bo‘ylab  o‘yin  tushishda  arining  harakati  biroz  chaproqqa  egilsa,unda 
oziq  oftob  chiqadigan  tarafning  chap  tomonida  bo‘ladi.Shunday  qilib,uyadan  oftob 
chiqqan tarafga uchishdagi to‘g‘ri chiziqning qayrilish burchagi orqali aniqlanadi. 



Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish