Umumiy biologiya

Adabiyotlar sharhi.
 
          Qishda  asalarilar  kam  harakat  bo‘ladi va  tashqi haroratga  qarab ular zich  yoki 
siyrak  xolda  g‘uj  bo‘lib  turlanadi  va  doim  harakatlanib  turadi.  Asalarilar  xarakatda 
bo‘lganligi  uchun  qubning  markazi  isib  (37  gradusdan  ortiq)  yoki  chekkalari  (13 
gradusdan  past)  sovib  xam  ketmaydi.  qubning  streometrik  yuza  birligiga  eng  kam 
issiklik  berishga  moslashgan.  qub  ichida  gazlar  almashinuvi  yoz  vaqtida  uyadagi 
gazlar  almashinuvidan  5-7  marta  past.Qishda  1  kg  asalari  uchun  4  metr  xavo 
sarflansa, yozda 20 metrga sarflanadi. (V.A.Telenov,1961). 
      Qishda  asal  arixonaning  markazida  korbanat  angidridning  kondentrastiyasi  46% 
ga yetsa, kislorod mikdori 3-45% gacha kamayadi.(E.Q .Es’nov,1976). 
       Asalarilarda partonogenz 1849 yilda aniqlangan, bunda urug‘lanmagan tuxumdan 
erkak  ari  yetishib  chiqadi  va  boshqa  ishchi  va  ona  ari  katakchalariga  qo‘yilgan 
tuxumdan  xamma  vaqt  urug‘  hujayra  yoki  erkak  yadro  bo‘lgan.(Petrunkevich, 
1901,1903). 
      Sentyabr  oyida      yotoq      arixonada  yetti  oraliqda  joylashgan  asalarilar  oilasini 
ko‘chirib,   to‘rtta romli asalli   arixonaga .joylashtiriladi.   Har   bir   ramkada  2   kg   
dan   asal bo‘ladi. (J.F.Krolotin, V.A.Gogov). 
       Shakar  va  shakarga  o‘xshash  shirin  suyuqliklarni  arilarga  berib  tekshirib 
ko‘rilganda, shulardan insonga shirin tuyulgan 30 tasidan arilar faqat 9 tasini iste‘mol 
qilgan.(Frish,1935). 

---

      Ari  oilasining  umumiy  asal  to‘plashi  oilada    etishtirilgan  ishchi    asalarilarning   
sifatiga    bog‘liq        (G.F.Tarnov,1987y).  Urug‘langan  tuxum  ichida  ona  ari  etishib 
chiqadiganlari ham  uchraydi  Ona  arilar   dikland ya‘ni xromosomalar yigimi 2 xilga 
bo‘lgan tuxumlardan rivojlanadi.(V.V.Tryasko,1959). 
       Gul  chang  o‘rnini  bosadigan  oziqlar  asalari  hayotining  dovomiyligiga  va  uning 
fiziologik xususiyatiga salbiy ta‘sir etadi.(Q .L.Speru). 
       Janubdan  shimolga  qarab  tarqalishi  bilan  ishshi  asalarilar  xartumining  uzunligi 
osha boradi.(Xoxlov, Mixaylov, Alpatov,Sokarikov). 
       Asalari  o‘zlashtirish  jihatidan  pergo  va  asalari  yog‘iga  ishlanib  kelgan  gulchang 
bir xil ekan.(S.A.Straykov, 1963-1967).