Умумий психология ва спорт психологияси

Умумий психология ва спорт психологияси
4-семестр; 5-мавзу 
 
17-саҳифа 
сохталаштирилган тарзда идрок этиш ва ҳоказолар);
- эмоциоген қийинчиликлар – ушбу қийинчиликлар спортчининг ҳал 
этилаѐтган вазифага нисбатан шахсий муносабатига боғлиқдир (йиқилиб 
тушишдан қўрқиш, ғалабага эришган пайтда ўз ҳурсандчилик туйғуларини 
жиловлай олмаслик, ўзини тута олмаслик, мағлубиятга учраганда эса руҳий 
тушкунликка учраш);
- маънавий қийинчиликлар – бундай қийинчиликлар ижтимоий талаблар 
туфайли киши онгида юз берадиган қийинчиликлардир (масъулиятни жуда 
чуқур ҳис қилиш, ютқазиб қўйишдан қўрқиш, ҳаддан ташқари кучли 
ҳаяжонланиш);
Субъектив (психологик) қийинчиликлар ички муҳитда “Ички қарама-
қаршиликлар” тарзида намоѐн бўлади ва уларнинг юзага келишида “психологик 
тўсиқлар” асос бўлиб ҳизмат қилади. Бу субъектив қийинчиликлар пайдо 
бўлишининг асосий психологик механизмидир. Мазкур механизм спортчи учун 
аҳамиятли бўлган (спорт ускунасининг кўриниши, рақиб ҳақида ўй–
фикрлар,ҳакамларнинг хатти-ҳаракати ва ҳоказолар) муайян қўзғатувчилар 
(обектлар) туфайли юзага келадиган кучли салбий емоцияларнинг шартли 
рефлектор алоқалари пайдо бўлишидир.
Психологик тўсиқларнинг таъсири мураккабдир: улар алоҳида 
вазиятларга нисбатан ҳимояловчи реакциялар ролини ҳам ўйнаши мумкин. 
Муайян хавфли ҳаракатларни тормозлаш ҳам юзага келади; улар диффузиялар 
тарзида намоѐн бўлади,яъни бир қўзғалиш ўчоғида пайдо бўлиб бора-бора асаб 
марказлари ва тизимларининг барчасини қамраб олади, бу эса нафақат 
ҳаракатланиш функцияларнинг умумий бузулишига олиб келади, балки 
ҳимоялаш ҳолати ривожланиб, оғриқли ҳолатга (неврозга) ҳам ўтиши мумкин.
Субъектив қийинчиликларни енгиб ўтиш услуби, шунингдек уларга 
мувофиқ 
иродавий 
зўр 
беришларни 
тарбиялаш 
услуби 
объектив 
қийинчиликларни енгиб ўтишдаги иродавий зўр беришни тарбиялаш услубидан 
кескин фарқ қилади. Бунда спортчиларни ишонтириш, мисоллар билан таъсир 
кўрсатиш, турли шарт-шароитларда тайѐргарлик машғулотлари ҳамда 
мусобақалар ўтказиш муҳим аҳамият касб этади. Шунингдек астеник,яъни 
салбий ҳис-туйғуларни бартараф этишга йўналтирилган ўз –ўзига буйруқ 
беришлар ҳам ниҳоятда муҳимдир.