Умумий формуласи ёки бўлаган органик бирикмалар оддий эфирлар дейилади

Olinish usullari.
Mineral kislotalarning murakkab efirlari quyidagi umumiy usullar bilan olinishi mumkin:
1. Murakkab efirlar spirtlarga bevosita mineral kislotalar ta’sir ettirsh (eterifikatsiya) bilan olinadi, masalan:
C₂H₅OH+HO─NO₂↔C₂H₅ONO₂+H₂O
2. Galoidli alkillarga mineral kislotalarning tuzlari (ko’pincha kumushli tuzlari) ta’sirida ham murakkab efirlar hosil bo’ladi:
2CH₃J+Ag₂SO₄→ (CH₃)₂SO₄+2AgJ
3. Spirt va oddiy efirlarga mineral kislotalarning angidridlari yoki xlorangidridlarini ta’sir ettirish orqali olinadi:
2C₂H₅OH+N₂O₃→2C₂H₅ONO+H₂O
3C₂H₅OH+POCl₃ → PO(OC₂H₅)₃ +3HCl
CH₃OH+ Cl ─N = O →CH₃O─ N=O+ HCl
3CH₃OHPCl₃→ (CH₃O)₄Si+4HCl
(CH₃)₂O + SO₃→ (CH₃)₂SO₄
Sulfat kislota efirlari. Sulfat kislota ikki asosli kislota bo’lgani uchun ikki qator, ya’ni nordon (I) va o’rta (II) efirlar hosil qilishi mumkin:

Sulfat kislotaning nordon efirlari alkil sulfat kislotalar, to’la efirlari esa dialkilsulfatlar deb yuritiladi. Alkil sulfat kislotalardan ko’proq ahamiyatga ega bo’lgani metal va etil sulfat kislotalardir.ular metal yoki etil spirtga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirish orqali olinadi:
CH₃OH + HO ─ SO₂OH → CH₃ ─ O ─ SO₂OH + H₂O
Metilsulfat kislota

C₂H₅OH + HO ─ SO₂OH → C₂H₅ ─ O ─ SO₂OH + H₂O

Etilsulfat kislota

Alkilsulat kislotalarning bariy hamda kalsiyli tuzlari BaSO₄ va CaSO₄ dan suvda yaxshi erishi bilan farq qiladi. Shu sababdan metal va etilsuflat kislotalarni reaksion muhitdagi ortiqcha sulfat kislotadan bariy va kalsiyli tuzlari holida ajratib olinadi. Bu tuzlarga ekvimolyar miqdorda sulfat kislota ta’sir ettirganda alkilsulfat kislotalar sof holda ajralib chiqadi.

Sulfat kislotaning nordon efirlari spirtga xlorsulfat kislota ta’sit ettirish yoki olefinlarga sulfat kislota biriktirish yo’li bilan ham olinishi mumkin:
R ─ OH + Cl ─ SO₂OH → R ─ O ─ SO₂OH + HCl
СH₂ =CH₂ +HO─ SO₂OH →CH₃ ─CH₂ ─O─ SO₂OH
Alkilsulfat kislotalar suvda yaxshi eriydigan, qiyomsimon gigroskopik modda bo’lib, xossalari bilan sulfat kislotaga o’xshaydi. Metal va etilsulfat kislotalar alkillovchi vositalar sifatida ishlatiladi. Amalda ulardan spirtlarni alkillab, oddiy efirlar olishda foydalaniladi:
C₂H₅ ─ O ─ SO₂OH + C₂H₅OH→ C₂H₅ ─O ─ C₂H₅ + H₂SO₄
Dialkilsulfatlar olish uchun mo’l miqdorda olingan spirtga tutovchi sulfat kislota (oleum) ta’sir ettiriladi:
2ROH+2SO₃→R₂SO₄+H₂SO₄
Dimetilsulfat (CH₃)₂SO₄ va dietilsulfat (C₂H₅)₂SO₄ lar alkillovchi vositalar sifatida ishlatiladi.