Умумий физика курсининг «Молекуляр физика» былимини

KURS ISHI – O’QUV JARAYONINING AJRALMAS 
TARKIBIY QISMI 
 
Tabiiy fanlar, shu jumladan, fizika fanini o’rganishda talabada mustaqil 
ishlash  ko’nikmalarini  shakllantiruvchi  dars  turlari  muhim  ahamiyat  kasb 
etadi. 
Amaliy  mashg’ulotlar,  laboratoriya  va  seminar  darslari  qatorida 
talabalarga  taqdim  etiladigan  ilmiy  ma’ruzalar,    referatlar,  «Kurs  ishlari» 
talaba  uchun  umumkasbiy  tayyorgarlik  yoki  ixtisoslikning  u  yoki  bu 
fanlaridan olib boriladigan birinchi mustaqil kichik ilmiy ish hisoblanadi. Shu 
bilan  bir  qatorda  mavzu  bo’yicha  adabiyotlardan  olinadigan  ma’lumotlar, 
qayta  ishlangan  tajriba  natijalari  va  qilingan  xulosalarni  ma’lum  bir  tartibli 
yozma bayon qilish ko’nikmalarini hosil qilish maqsadi ham ko’zda tutiladi. 
Kurs  ishlarini  bajarish  ma’ruza  kurslari  materiallarini  chuqurroq 
o’zlashtirish,  malakaviy  va  boshqa  ko’nikmalarni  egallashga  imkon  berishi  
kerak.  Uni  bajarish  talabadan  nafaqat  umumiy  va  umumkasbiy  fanlardan 
bilimga ega bo’lishni, balki shu bilan bir qatorda mavzu bo’yicha adabiyotlar 
bilan  ishlash,  nazariy    masalalarni  amaliyot  bilan  bog’lash,  to’plangan 
ma’lumotlarni  umumlashtirish,  olingan  bilimlarni  aniq  bir  ilmiy  va  amaliy  
masalalarni  yechishga  qo’llay  bilish  hamda  ularni  yechishda  o’z  nuqtai 
nazarini  asoslay  bilish  uquvini  rivojlantirish,  xulosalar  hamda  ta’lim 
jarayonini yaxshilashga qaratilgan takliflar qilish talab etiladi. 
Xulosa  qilganda  kurs  ishi,  umuman  fan    va  xususan  tanlangan  mavzu 
bo’yicha  olingan  bilimlarni  chuqurlashtirish  va  ma’lum  bir  tizimga  solish 
maqsadini ko’zda tutadi. 
Kurs  ishlari  o’quv  jarayonining  muhim  ko’rinishlaridan  biri  bo’lib, 
talaba tomonidan o’quv rejaga asosan bajariladi. 
Ko’pchilikka sir emaski, kurs ishlarini tayyorlash va uni himoya qilishga 
ko’p hollarda jiddiy e’tibor berilmaydi. 
Birinchidan,  yuqorida  keltirilgan  kurs  ishlarini  bajarishdan  ko’zda 
tutilgan  maqsadlar  doim  ham  bajarilavermaydi.  Tayyorlangan  kurs  ishlari 
oddiy seminar uchun tayyorlangan « referatlar» (kurs ishlari hajmi, mavzuni 
tayyorlanish sifati va h.k.) saviyasidan nariga o’tmaydi. 

---

 
66 
Ikkinchidan, 
bajarilgan 
kurs 
ishlari 
himoyasi 
ham 
seminar 
mashg’ulotlari  kabi  o’tadi.  Bu  esa  kurs  ishlari  salmog’ini  jiddiy  ravishda 
susaytiradi  va  Oliy  Ta’lim  Davlat  Standartida  unga  qo’yilgan  talablarga 
javob bermaydi. 
Bizningcha  kurs  ishlari  salmog’i  uning  tuzilmasi  va  mazmuni  hamda 
himoya  jarayoni  bilan  belgilanadi.  SHunga  ko’ra,  buerda  talabalar  uchun 
yuqoridagi jihatlariga to’xtalishni lozim topdik. 
Kurs ishlari o’qituvchi (ish rahbari) rahbarligida yoziladi. Talaba rahbar 
bilan  hamkorlikda  kurs  ishida  qo’yilgan  vazifani  o’rganish  va  tajribada 
tekshirish  lozim  bo’lgan  masalalar  doirasini  aniqlashtiradi,  tadqiqot  rejasini 
hamda  tarkibini,  mavzu  bo’yicha  adabiyotlarni  va  boshqa  manbalarni 
(masalan, ish bajarilayotgan kafedrada mavjud bo’lgan statistik manbalar va 
shunga o’xshash) jiddiy o’rganadi. 
Kurs  ishi  tarkibi  tanlangan  mavzu  va  undagi  ayrim  masalalarga  to’liq 
oydinlik  kiritilishini  ta’minlashi  kerak.  Undagi  asosiy  qismlar  faqat 
boblardan  iborat  bo’lib,  paragraflarga  bo’linishning  hojati  yo’q.  Kurs  ishini 
har bir qismi aniq bir mantiqiy ketma-ketlikda, o’zaro bog’liqlikda yozilishi  
kerak.  Ishning  mazmuni  sxemalar,  jadvallar,  grafiklar,  diagrammalar  bilan 
to’ldirilgan  bo’lishi    kerak.  Grafik  ko’rinishda    berilgan  ma’lumotlarga 
(natijalarga) albatta tushuntirish yozuvlari bo’lishi shart. 
Ish tarkibining quyidagi ko’rinishga ega bo’lishi maqsadga muvofiqdir: 
1. 
Mundarija 
2. 
Kirish 
3. 
Asosiy qism 
4. 
Xulosa 
5. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 
6. 
Ilova (agar kerak bo’lsa) 
Mundarijada  ishda    berilgan  ketma-ketlikka  mos  holda  sanab  o’tilgan 
boblar, qismlar ro’yxati keltiriladi. 
Kirish – tanlangan mavzuning ilmiy ahamiyatiga to’xtalinib, mavzuning 
qanchalik  dolzarbligi  va  o’rganilganligi  bayoni  keltiriladi.  Shu  yerda  aniq 
qilib tadqiqotning maqsadi, vazifalari va uni yechishda kurs ishini bajaruvchi 
tomonidan foydalanilgan usul (yoki usullar) bayon qilinadi. 
Asosiy  qism  –  bu  qism,  umuman  olganda,  ishning  bayonidan  iborat 
bo’lib, 2-3 bobdan iborat bo’ladi.  kerak hollarda qismlarga ajratilgan bo’lishi 
ham mumkin. Asosiy qism maqsadga yo’naltirilgan, mantiqiy ketma-ketlikda 
tuzilgan bo’lib, har bir bob ishda qo’yilgan muammoni yechishga qaratilgan 
mustaqil savollarni yoritishi  kerak. 
Har bir bob yoki qism qisqacha mustaqil xulosa bilan tugashi  kerak. Shu 
bilan  bir  qatorda  oldingi  bob  xulosasi  keyingi  bobning  asosiy  mazmunini 
belgilashi  lozim;  shundagina  boblar  o’rtasidagi  bog’liqlik  mustahkamlanadi 
va umumiy ishning bus-butunligi saqlanadi. 

---

 
67 
Xulosa  –  keltirilishi  shart  bo’lib,  ishning  nisbatan  mustaqil  qismidir. 
Uning  asosiy  vazifasi,  qisqa  va  lo’nda  holda  butun  ishning  natijasini  bayon 
qilishdan  iborat.  Bu  yerda  olingan  natijalar,  yangi  nazariy  g’oyalar  keng 
yozib  o’tirilmaydi.  Ular  haqida  ish  mazmunida  (boblarda)  batafsil  yozilgan 
bo’ladi. 
Xulosa oxirida qisqa va aniq ko’rinishda muallif nima ko’rsatmoqchi va 
isbotlamoqchi ekanligi, qo’yilgan savollarga topilgan javoblar keltiriladi. 
Ish so’ngida foydalanilgan barcha adabiyotlarning ro’yxati  beriladi. 
Umuman  olganda  kurs  ishi  ham  mazmunan,  ham  tarkiban  mustaqil  va 
yuqori did bilan yozilgan tadqiqot ishi bo’lishi  kerak. 
Endi kurs ishining himoyasi haqida ikki og’iz so’z. 
Talaba  tomonidan  tayyorlangan  kurs  ishini  ish  rahbari  har  tomonlama 
tekshirib,  ish  haqida  yozma  xulosa  –  taqriz  (retsenziya)  beradi.  Kurs  ishi 
kafedrada tasdiqlangan attestatsiya hay’ati oldida himoya qilinishi maqsadga 
muvofiq.  Attestatsiya  hay’ati  talabaning  nazariy  bilim  darajasini,  malaka 
ko’nikmasini,  ishning  kurs  ishlariga  qo’yiladigan  talablarga  qanchalik  mos 
ekanligini aniqlaydi. Shu bilan birga, kurs ishini baholashda himoya vaqtida 
talabaning  qo’yilgan  masalani  qanchalik  o’zlashtirgani,  ishni  bayon  qilish 
mahoratiga,    berilgan  savollarga  javoblarning  mazmun  mohiyatiga  e’tibor 
qaratiladi.  Yakuniy  baholashda  yuqorida  keltirilgan mezon bilan bir qatorda 
rahbar bahosi ham e’tiborga olinishi  kerak. 
Kurs ishini bajarishda quyidagi mezonga asoslanish taklif qilinadi: 
- mavzuning ilmiy-bilishdagi ahamiyati va dolzarbligi; 
- barcha holat va xulosalarning isbotlanganligi; 
- ishdagi manbalarni tahlil qila olish, uni umumlashtirish va xulosa qilish 
ko’nikmasi; 
- ishdagi yangilik (agar bo’lsa), ya’ni nima aniq edi va nima aniqlangan; 
-  to’g’ri  va  estetik  did  bilan  shakllantirilganligi,  ya’ni  ishni  baholashda 
ish  mazmuni  va  ahamiyati  bilan  uni  estetik  tayyorlanganlik  darajasi  ham 
e’tiborga olinishi  kerak. 
Shunday  qilib,  kurs ishi murakkab  va  ko’p  qirrali  kichik  ilmiy  tadqiqot 
ishidir.  Ishning  bajarilish  va  yozish  davomida  olingan  ko’nikmalar  ish 
bajaruvchi ilmiy pedagogik faoliyatini samarasini oshirishga ko’mak beradi. 
 

---

 
68