|
Tarbiyaning samarali bo’lishi nimalarga bog’liq?
Ma’naviy va insoniy sifatlarning shakllanishida oiladagi, atrofdagi, jamiyatdagi muhit va munosabat muhim o’rin egallaydi. Bolalarni taqlidchanlik xususiyati mavjudligi tufayli ularni tarbiyalashda ota - onaning ongi, ma’naviyati, bilimi, tarbiyalanganligi muhim ahamiyatga egadir.
Aniq bir maqsadga qaratilgan tarbiyaning samaradorligi tarbiyachining qanday metoddan foydalanishiga bog’liq.
Metod, ya’ni usul axborotni uzatish va qabul qilish xarakteriga qarab:
So’z orqali ifodalash usuli.
Ko’rgazmalilik usuli.
Amaliy namuna usuli.
Rag’batlantirish va jazo usullariga bo’linadi.
Bu metodlar o’z navbatida quyidagi guruhlarga bo’linadi.
Birinchi guruh - so’z orqali uzatish, maslahat berish, ma’lumotlarni eshitish orqali qabul qilish, hikoya, ma’ruza, suhbat va boshqa usullarga.
Ikkinchi guruh - kinofilmlar, tasviriy san’at, badiiy san’at va boshqa ko’rish orqali tarbiyalash usullariga.
Uchinchi guruh - tarbiya jihatlarini amaliy mehnat harakatlari orqali berish, o’rnak ko’rsatish, boshqalar mehnatini misol tariqasida ko’rsatish.
To’rtinchi guruh - yaxshi bajarilgan ishlarni o’rtoqlari oldida ma’qullash, minnatdorchilik bildirish, iqtisodiy va ma’naviy rag’batlantirish.
Jazo - bu bolaning noto’g’ri qilgan ishiga o’zini iqror qildirish.
G’OYALARNING KATTA KUCHI
G’oyalar katta ahamiyatga ega. Ular jalb qiladi. Ular qiziqish uyg’otadi. Ular dunyoni o`zgartiradi . Bu fikr haqida o`ylang:’’Biz biladigan bu haqiqatlar shak-shubhasiz aniq, ya’ni barcha erkak kishilar teng yaratiladi, ular yaratuvchisi tomanidan inkor qilib bo`lmaydigan huquqlari bilan ular orasida hayot,ozodlik va baxt izlash huquqlari bilan ta’minlanadi’’. 35so`z. Bu fikrlar Amerika revolyutsiyasiga kuch to`plashni va dunyo hokimyatlarining tuzilishining o`zgarishini gavdalantiradi.
Monifesto taqdiri tushunchasiga qarqng. Amerika okeandan okeanga cho`zilishiga ishonib 200000 dan ortiq tashabbuskorlar poezd vagonlariga qo`shildi va yaxshi hayot kechirish uchun mamlakat bo`ylab qiynalib yurdilar.Bu tushuncha G’arbni Yevropa va Osiyolik odamlar bilan bir necha avlodlarni joylashtiradi. Bu fikr hamisha Amerika –hindu madaniyatini o`zgartiradi.
G’oyalar katta kuchga ega. Ular yashashga yo`naltiradi, ko`p martoba insoniyat ongli ravishda bilmasdan,anglamasdan hatti-harakatlar orqali aniqlaydi. Yangi g’oyalar yashashni qayta yo`naltiradi. “Kattaroq bu yaxshiroq “ bu tushuncha Amerikaliklarning ko`p qavatli uylar qurishiga va yuk mashinalari haydashga va SUVs –energiya narxining tushgan va global temperature ko`tarila brogan.
Globol issiqlikning oshishi va balandroq yonilg’i narxlariga qiziqish butun yer yuzi bo`ylab do`stona aloqalarni rivojlantirmoqda. Fikrlashning o`zgarishi natijasida fuqarolar ijtimoiy transpartatsiya va yonilg’i yordamida ishlaydigan transportlarni qidirdilar. Isrof qilishga nisbatan ular ko`proq qayta ishladilar. Ular ozroq energiya bilan loyihalashtirildi.
Moddiy manbalarning iqtisodi va yerni asrashga o`xshagan oddiy tushuuncha millionlab insonlar hayotini butunlay o`zgartirdi.
Jamoaviy ish muhim bo`lgan hayotingizning bir qismini aniqlashtiring . Kashfiyot korpusidan model sifatida foydalanib siz o`sha jamoaning bitta azosi sifatida rolingizni qanday qilib yaxshilashingiz mumkinligini tushuntiring?”
( talabalar hayotining relevant analizlari va bo`limdan olingan mano sintezlari ).
Yuqorida ko`rsatilgan ikki epchillik usuli berilgan ma’no-mazmunni talabalarni birga o`rganishga tortish kuchiga ega.Suv havzalariga bag’ishlangan bo`lim uchun, o`qituvchilar epchillik usuliga asoslangan loyiha yoki savol bilan tugatishi mumkin, “Bizni jamiyatimiz dengizimizning yaxshiroq boshliqlari bo`lishi uchun nima qilish mumkin?”
Ularga inshoda yoki loyihada javob beriladigan oxirgi usullar katta g’oya atrofida ma’no mazmunini jipslashtirishi mumkin va uni biriktiradi. Ish uchun katta g’oyalarda garchi ular o`qituvchilar bo`lim shuningdek, umumiy baholash yo`li orqaali talabani tushunishini boshqarib boorish uchun foydalanishadigan ko`rsatkich sifatidagi vazifani ado etishi zarur.
Usullarsiz “katta g’oyalar” dan foydalanishni o`rgatish o`qitish mazmunini ahamiyatini pasaytiradi yoki inkor etadi. Aslida “ Qay tarzda Insonlar o`rganadi” kitobining 2-tamoyilida aytilganidek mazmunni asrashga undaydigan ma’noviy tushunish tizimini yaratishga imkon beradi.1
Do'stlaringiz bilan baham: |
