|
2.3 Tizimni ishlab chiqishda foydalanilgan instumental vositalar
Hyper Text Markup Language yoki HTML veb – brauzerda ko'rsatish uchun mo'ljallangan hujjatlar uchun standart belgilash tilidir.
Web-sahifalar HTML (Hypertext Markup Language – Gipermatnli markerlash tili) tilida yoziladi. HTML – dasturlash tili hisoblanmaydi.
HTML tili taxminan 1991-1992-yillarda Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Markazida ishlovchi britaniyalik mutaxassis Tim Bernars Li tomonidan ishlab chiqilgan hisoblanadi. Dastlab bu til mutaxassislar uchun hujjat tayyorlash vositasi sifatida yaratilgan. HTML tilining soddaligi (SGMLga nisbatan) va yuqori formatlash imkoniyatlarining mavjudligi uni foydalanuvchilar orasida tez tarqalishiga sabab boʻldi. Bundan tashqari unda gipermatnlardan foydalanish mumkin edi. Tilning rivojlanishi bilan unga qoʻshimcha multimedia (rasm, tovush, animatsiya va boshqalar) imkoniyatlari qoʻshildi.
1980 yilda fizik Tim Berners-Li, CERN pudratchisi, CERN tadqiqotchilariga hujjatlarni ishlatish va almashish imkonini beradigan tizim - INQUIREni taklif qildi va prototipini yaratdi. 1989 yilda Berners-Li esdalik yozuvini yozib, Internetga asoslangan gipermatnli tizimni taklif qildi. Berners-Li HTMLni aniqlagan va 1990-yillarning oxirida brauzer va server dasturlarini yozgan. Xuddi shu yili Berners-Li va CERN tizimlari muhandisi Robert Kayo birgalikda mablag 'talab qildilar, ammo loyiha CERN tomonidan rasmiy ravishda qabul qilinmadi. 1990 yildagi shaxsiy eslatmalarida u "gipermatn ishlatilgan ko'plab sohalarning ba'zilari" ni sanab o'tdi va ensiklopediyani birinchi o'ringa qo'ydi. HTML-ning birinchi ommaga tanishtirilgan tavsifi Internetda birinchi bo'lib 1991 yilda Tim Berners-Li tomonidan tilga olingan HTML teglari deb nomlangan hujjat edi. Unda asl, nisbatan sodda HTML dizaynini yaratgan 18 ta element tasvirlangan. Ko'prik yorlig'i bundan mustasno, ularga CERN-da standart umumlashtirilgan markalash tili (SGML) asosidagi ichki hujjatlar shakli bo'lgan SGMLguid katta ta'sir ko'rsatdi. Ushbu elementlarning o'n biri HTML 4 da hanuzgacha mavjud. HTML - bu veb-brauzerlar matn, rasm va boshqa tarkiblarni talqin qilish va ingl. Yoki audio veb-sahifalarga joylashtirish uchun foydalanadigan belgilash tili. Har bir HTML belgilash elementi uchun standart xususiyatlar brauzerda aniqlanadi va ushbu xususiyatlar veb-sahifa ishlab chiquvchisi tomonidan CSS-dan qo'shimcha foydalanish orqali o'zgartirilishi yoki yaxshilanishi mumkin. Ko'pgina matn elementlarini ISO 1988 yildagi TR 9537 "SGML-dan foydalanish usullari" texnik hisobotida topish mumkin, bu o'z navbatida 1960-yillarning boshlarida CTSS uchun ishlab chiqilgan RUNOFF guruhi tomonidan dastlabki matn formatlash tillarining xususiyatlarini o'z ichiga oladi. tizim (Vaqtni taqsimlash bilan mos keladi): Ushbu formatlash buyruqlari matn teruvchilar tomonidan hujjatlarni qo'lda formatlash uchun ishlatiladigan buyruqlardan kelib chiqqan. Shu bilan birga, SGML-ning umumlashtirilgan belgilanishi kontseptsiyasi faqat bosma effektlarni emas, balki struktura va belgilashni ajratib turadigan elementlarga asoslangan (atributlari bo'lgan ichki izohli diapazonlar);
Bu tilda hujjat (wyeb-sahifa) tayyorlash uchun Windows’ning Bloknot kabi oddiy matn muharriri yetarli. HTML tilining buyruqlari “<” ва “>” belgilari orasiga yoziladi va deskriptor yoki teg (inglizcha tag – yorliq, belgi, alomat) deb ataladi.
Masalan, yozuvi HTML tilidagi hujjatning boshlanishini anglatadi. Teglarni yuqori yoki quyi registrdagi lotin alifbosi harflari yordamida yozish mumkin, ya’ni va bir xil tegdir. Umuman, teglar ikki turga bo‘linadi:
Juft teglar yoki konteyner-teglar: ko‘rinishdagi teg uchun tegi mavjud bo‘lib, birinchisi biror amal boshlanishini bildirsa, ikkinchisi shu amal yakunlanganini bildiradi.
Juftmas teglar: ko‘rinishdagi teg ochiladi, yopilishi shart emas, masalan, o‘zidan keyingi matnni yangi satrga o‘tkazuvchi tegi kabi.
HTML-hujjat – “html” yoki “htm” kengaytmali matnli fayl bo‘lib, u oddiy matn muharririda teglar qo‘llab yozilgan matn. HTML-hujjat va teglari orasida yozilgan bo‘ladi. HTML-hujjat hotiraga yuklansa, u ekranda web-brauzer yordamida wyeb-sahifa ko‘rinishida aks etadi.
HTML-hujjat, odatda, ikkita bo‘limdan iborat bo‘ladi. Birinchi bo‘lim HEAD (bosh qism yoki sarlavha) bo‘limi bo‘lib u tegi bilan boshlanib tegi bilan tugaydi. Ikkinchi bo‘lim BODY (tana) bo‘limi bo‘lib, unda hujjatni mazmuni aks ettiradi va u tegi bilan boshlanib tegi bilan tugaydi. Agar HTML-hujjat freym-strukturani ifodalashi (wyeb-brauzer oynasidagi ma’lumotlar alohida sohalarda aks ettishi) lozim bo‘lsa, u holda BODY bo‘limi o‘rniga FRAMESET (FRAME SET – strukturalar (ramkalar) tizilmasi (to‘plami), juft tegi yordamida) bo‘limi ishlatiladi. Shuni ta’kidlash joizki, HTML-hujjatda va juft teglarini yozish tavsiya etiladi, lekin majburiy emas.
Web-sahifaga kiritilishi lozim bo`lgan yana bir element – wyeb-sahifa nomi bo`lib, nom kiritish uchun <ТITLE> tegi qo`llaniladi. Wyeb-sahifada bu teg bir marta ishlatiladi. Wyeb-sahifa nomi wyeb-brauzerning sarlavha satrida aks etib, wyeb-sahifaning o`zida ko`rinmaydi. Shu sababli uni wyeb-sahifaning istalgan joyiga yozish mumkin. Ammo wyeb-sahifa nomini wyeb-sahifa boshiga yozish maqsadga muvofiq. Wyeb-sahifa nomi tegi bilan yakunlanadi. Wyeb-sahifaga istalgan nom, masalan, o‘z ismingizni berishingiz mumkin.
HTML tili muttasil rivojlanib bormoqda. O‘z navbatida wyeb-brauzerlar ham yangilanib turibdi. Hozirgi kunda wyeb-sahifa tayyorlash uchun asosan HTML-4 tilidan foydalaniladi. Uning ba’zi buyruqlarini “eski” web-brauzerlar (Internet Explorer-3, Internet Explorer-4) bajara olmaydi. Bundan tashqari turli wyeb-brauzerlar, masalan, Internet Explorer va Netscape ham bir biridan bir oz farq qiladi. Shu sababli bitta HTML-hujjat turli wyeb-brauzerlarda biror farq bilan aks etishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
