Умаров Умид Дильшод ўғли

Xulosa va takliflar 
Bank tizimini qullab-quvvatlash bugungi kunda banklarimizning umumiy 
aktivlari hajmi aholi va yuridik shaxslarning hisob raqamlaridagi mablag’lardan 
ikki barobardan ham ko’pdir. Bu esa ushbu mablag’larni ishonshli himoya qilish 
hamda ularga o’z vaqtida va to’la hajmda xizmat ko’rsatishni kafolatlaydi. 
Umumdavlat dasturini hayotga tatbiq etish iqtisodiyotning tez o’zgarib turadigan 
bozor talablariga javob berishini ta’minlaydigan zamonaviy tuzilmalarini 
shakllantirishda, yangi ish o’rinlarini tashkil qilishda va bank tizimida 
daromadlarini oshirishda qanchalik o’ta muhim vazifa bo’lib hisoblanadi.
Bugungi kunda OATB “Asia Alliance Bank”da asosiy vositalar yangiliash 
ishlab chiqarish fondlarini kengaytirish va ularning buxgalteriya hisobini 
me’yorlashtirish bo’yicha xujjatlarda izox sifatida OATB “Asia Alliance Bank”da 
asosiy vositalar hisobining o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, buxgalteriya 
hisob ma’lumotini qayta ko’rib chiqishi va uni hisobida ko’rsatish ta’kidlangan. 
Demak, «O’zbekiston Respublikasi Banklarida asosiy vositalarning buxgalteriya 
hisobi to’g’risidagi» yo’riqnomada bu talablar ko’rsatib o’tilgan. 
Bunday tadqiqot jarayonida quyidagi xulosa va takliflar ishlab chiqildi: 
1. Hozirgi kunda tijorat banklari buxgalterlari asosiy vositalar buxgalteriya 
hisobi milliy standartlarini xalqaro standartlarga moslashtirish darkor deb 
o’ylaymiz. SHuningdek, buxgalterlar asosan quyidagilar alohida e’tibor qaratish 
darkor deb: 
- asosiy vositalar hisobining to’g’ri yuritilishi va bank moliyaviy 
hisobotlarining xaqqoniy; 
- bank moliyaviy-xo’jalik faoliyati baholashning to’g’riligi va buning 
imkoniyati mavjudligi (asosiy vositalar, nomoddiy aktiv (intellektual mulk)larni 
baholash); 
- asosiy vositalarni boshqarishning yanada samaraliroq tizimini shakllantirish 
bo’yicha tavsiyalar tayyorlash; 

---

54 
- asosiy vositalar hisobida “muammoli vaziyat”ni aniqlash maqsadida 
daromadlar va xarajatlar tarkibini tahlil qilib borish (asosiy, moliyaviy va 
investitsion faoliyatdan daromadlar va qilingan xarajatlar); 
- tijorat banklarida asosiy vositalar hisobining maqsadi va vazifalari; 
- OATB “Asia Alliance Banki”da asosiy vositalarni sotib olishni hisobga 
olish optimallashtirish (soliq stivkalarini kamaytirishga qaratilgan shora-tadbirlar); 
- OATB “Asia Alliance Banki” garovga egalik huquqini qo’llash yo’li bilan 
olingan asosiy vositalarni hisobga olish bankning iqtisodiy faoliyati holati 
to’g’risidagi ma’lumotlarni aniq tuchunarli shaklda va qisqa muddatlarda taqdim
etib borish (moliyaviy hisobot shakllarini soddalashtirish). 
2. Banklarda xalqaro standartlar asosida hisobot davridagi OATB “Asia 
Alliance Bank” asosiy vositalarni qayta baholash hisobi, amortizatsiyasini 
hisoblash tartibini muvofiqligi ta’minlash. Agar daromadlar bilan xarajatlarning 
o’rtasida bevosita bog’liqlikni o’rnatish qiyin bo’lsa, xarajatlar biron-bir 
taqsimlash tizimiga muvofiq bir neshta hisobot davrlari o’rtasida taqsimlanishi 
zarur. Masalan, bir nesha yilga taqsimlanadigan amortizatsiya xarajatlariga 
taalluqlidir. 
3. Asosiy vositalar hisobini 16-MXXS bo’yicha OATB “Asia Alliance 
Bank”asosiy vositalarning bosh bank va uning fiallari o’rtasidagi harakatini 
hisobga olishida quyidagi qoidalariga alohida e’tibor qaratish kerak deb 
hisoblaymiz: 
- qiymatni aniqlash uchun ayirboshlashda olingan aktiv qiymati va uning 
o’rnni to’ldirish uchun tovon sifatida beriladitan aktiv qiymatii bir-biri bilan 
solishtiriladi va bunda olingan yoki to’langan har qanday pul mablag’lari bo’yicha 
tuzatishlar hisobga olinadi; 
- agar asosiy vositalarni ayirboshlashda bank tomonidan ayirboshlash uchun 
berilgan aktivlar xuddi shu maqsadlarda va xuddi shu usullarda foydashanish 
uchun mo’ljallangan bir xildagi aktivlar ishtirok etsa, ayirboshlash daromad olish 
jarayoni sifatida ko’rilmaydi, demak na foyda, na zarar tan olinmaydi. YAngi aktiv 
ayirboshlashda berilgan aktvning balans qiymati bo’yicha ro’yxatga olinadi va 

---

55 
bunda olingan yoki tulangan har qanday pul mablag’lari bo’yicha tuzatishlar 
hisobga olinadi; 
- OATB “Asia Alliance Bank”asosiy vositalarni inventarlash hisobi 
natijasida asosiy vositaning qiymatii uning xaqqoniy qiymatiga izoh qilish yo’li 
bilan aniqlanadi.
- OATB “Asia Alliance Bank” moliyaviy hisoboti asosiy vositalar bo’yicha 
hisobotni tayyorlash va takomillashtirish natijasida samaradorlikka erishishdir. 
Qilingan xulosa va takliflarda bizning fikrimizsha, OATB “Asia Alliance 
Banki” modrenizatsiya qilish sharoitida asosiy vositalarning buxgalteriya hisobini 
yanada takomillashichiga yordam beradi deb, hisoblaymiz va bu moliyaviy hisobot 
ma’lumotlaridan foydalanuvshilar uchun zarur ma’lumotlar bilan yanada tulik va 
ishonshli ta’minlanishlariga yordam beradi. Keltirilgan takliflarni “OATB “Asia 
Alliance Bank”ning asosiy vositalarni bo’yicha hisobga olish bilan bog’liq tegishli 
karorlarni to’g’ri kabul qilinishini ta’minlaydi. 

---

56