Умаров илхомжон юлдашевич ўзбекистон республикаси озиқ-овқат саноатида тадбиркорликни ривожлантиришнинг иқтисодий механизмларини такомиллаштириш

 
 

---

166 
3.4.§ Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик фаолиятини 
ривожлантиришнинг кўп омилли эконометрик моделлар таҳлили 
Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш 
самарадорлигини ошириш, ишлаб чиқариш хажми, уй хўжалиги истеъмол 
харажатлари ҳамда истеъмол даражаси бўйича кўп омилли эконометрик 
моделлар ишлаб чиқилган. Шу сабабли ушбу эконометрик моделлар 
ёрдамида омилларнинг таъсирчан (эластилик) коэфицентларини аниқлаб, 
уларнинг ишончлилик даражалари солиштирилиб, омилнинг аҳамиятлилик 
даражасини аниқлаймиз. 
Аҳоли жон бошига тўғри келувчи асосий озиқ-овқат маҳсулотлари 
истеъмол даражаси талаб тенденцияси асосида ҳисоблаб чиқилган. Бу 
кўрсаткичларнинг истиқболдаги миқдорини чизиқли ва чизиқсиз функциялар 
ёрдамида регрессия тенгламалари тузилган. Бу функциялар ичида энг қулайи 
чизиқли функция бўлиб, унинг детерминация коэфиценти 3 турдаги маҳсулот 
бўйича кўрилганда зич боғланишга эгалиги аниқланган («3.18-жадвалга 
қаранг»). Шу сабабли биз чизиқли функцияни регрессия тенгламасини 
танлаб олганмиз. Чунки, детерминация коэфицентларининг оралиғи [0;1] 
бўлиб, t
i
ва y
i
қийматларининг чизиқли боғлиқлик даражасини кўрсатади. 
Республикада тадбиркорлик субъектлари томонидан алоҳида турдаги озиқ-
овқат маҳсулотлари истеъмолини эконометрик башоратлашда кореляция ва 
регрессия коэфицентлари ҳамда R
2

детерминация коэффициентлари 
топилган. Моделда детерментация коэфицентига қараб, моделдаги 
кўрсаткичлар ўзаро боғлиқ ёки боғлиқ эмаслигини текшириб олиш мумкин. 
Шу сабабли алоҳида турдаги озиқ-овқат маҳсулотларининг детерменация 
коэфицентлари {1} коэфицентга яқин бўлганлиги сабабли башоратлаш 
бўйича олинган чизиқли функцияга ишониш ва фойдаланиш мумкин.