Умаров илхомжон юлдашевич ўзбекистон республикаси озиқ-овқат саноатида тадбиркорликни ривожлантиришнинг иқтисодий механизмларини такомиллаштириш

3.4-жадвал 
Ўзбекистон Республикаси уй хўжалиги истеъмол харажатлари таркиби 
(жамига нисбатан% да)
127
 
Кўрсаткичлар 
Йиллар
2003 2004 2007 2012 2015 2016 2017 2018 
Истеъмол харажатлари-жами 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 100 
Шу жумладан: 
Уй хўжалигида озиқ-овқат 
маҳсулотларини сотиб олишга 
харажатлар 
74,8 
74,5 
73,5 
69,4 
67,9 
67,3 66,5 66,1 
Шунингдек:
Нон ва нон маҳсулотлари 
12,6 
12,9 
13,2 
13,4 
15,3 
16,7 16,6 16,1 
Картошка, сабзавот, мевалар 
14,2 
13,8 
13,2 
12,5 
11,2 
9,3 
9,2 10,1 
Гўшт ва гўшт маҳсулотлари 
15,2 
14,9 
14,5 
14,1 
13,5 
13,1 12,7 12,9 
Сут ва сут маҳсулотлари ва тухум 
5,9 
5,7 
5,3 
5 
4,9 
4,3 
3,9 
4,1 
Ўсимлик ёғи ва бошқалар 
9,9 
9,7 
9,4 
8,3 
8 
8,1 
8 
7,6 
Шакар ва кондитер маҳсулотлари 
4,7 
4,8 
4,5 
4,6 
4,7 
5 
5,1 
4,9 
Бошқа озиқ-овқат маҳсулотлари 
12,3 
12,7 
13,4 
11,5 
10,3 
10,8 
11 
10,4 
Уйдан ташқарида истеъмол 
харажатлар 
25,2 
25,5 
26,5 
30,6 
32,1 
32,7 
33,5 33,9 
Уйдан ташқарида (ошхона, кафелар) 
овқатланиш учун харажатлар 
3 
3 
3,4 
4,4 
5,1 
5,3 
6 
6,3 
Алкогол ичимликлар сотиб олишга 
харажатлар 
2,1 
2,1 
2,3 
3 
3 
2,8 
2,9 
3 
Шахсий истеъмол учун ноистеъмол 
товарлари сотиб олишга харажатлар 
0,3 
0,3 
0,4 
0,5 
0,6 
0,6 
0,7 
1 
Кўрсатилган хизматларга тўловлар 
19,8 
20,1 
20,4 
22,7 
23,4 
24 
23,9 23,6 
меваларга, 12,9 % и гўшт ва гўшт маҳсулотларига, 4,9 %и шакар ва кондитер 
маҳсулотларига, 7,6 %и ўсимлик ёғи ва бошқа ёғларга, 10,4 %и бошқа озиқ-
овқат маҳсулотларига сарфланган. 
Таҳлил маълумотларидан кўриниб турибдики, 2003 йилда уй 
хўжалигида озиқ-овқат маҳсулотларини сотиб олишга харажатлар 74,8 фоиз 
ўрнига, 2018 йилда 66,1 фоизни ташкил этмоқда. Камайишига асосий сабаб, 
истеъмол 
харажатлари 
таркибида 
бошқа 
турдаги 
ноозиқ-овқат 
маҳсулотларига бўлган талаб ортганлигидадир. Мамлакат аҳолисининг 
истеъмол харажатлари асосий салмоғини озиқ-овқат маҳсулотларини сотиб 
олиш учун қилинган харажатлар эгаллайди. 2003

2018 йилларда уй 
127
Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг тегишли йиллардаги Таҳлилий ахборотнома 
маълумотлари.

---

125 
хўжалиги бюджетини текшириш маълумотлари шуни кўрсатадики, нон ва 
нон маҳсулотлари, шакар ва қанд маҳсулотлари сотиб олишга сарфланувчи 
харажатлар ортмоқда. Лекин ўсимлик ёғи, гўшт маҳсулотлари, картошка, 
сабзавот, мевалар, сут ва сут маҳсулотлари ва тухумга бўлган сарф-
харажатлар камайган. Бунга сабаб, аҳоли даромадининг ортиши ҳисобига 
уйдан ташқарида овқатланиш харажатлари улуши ортган.
Тадқиқот давомида озиқ-овқат саноати билан боғлиқ корхоналар, кичик 
бизнес ва тадбиркорлик субъектлар фаолиятини таҳлил этиш орқали
аҳолини сифатли озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлашга тўсиқ 
бўлаётган қуйидаги омиллар аниқланган: 
биринчидан,
 
маблағ етишмаслиги; молиявий ва маркетинг таҳлили 
тамойилларини ўз ичига олувчи бизнес юритиш усулларини қўллаш 
тажрибасининг етарли эмаслиги; ижодий ва инновацион ёндошув билан 
таваккал қилмаслик; ўз мамлакати ва хорижда шерик топиш бўйича муайян 
малака ва билимларнинг етишмаслиги. 
иккинчидан, тадбиркорларга солиқ рағбатларининг, кредитлашда 
адекват манбалари етишмаслиги; кредитлашнинг ноқулай шартлари (юқори 
фоиз ставкалари, қайтаришнинг қисқа муддатлари); тижорат банкларида 
майда субъектларга нисбатан қизиқишнинг йўқлиги; қонун хужжатларини 
тез-тез янгиланиш эвазига ўзгарувчанлиги. 
учинчидан, инфляциянинг юқори даражасини олдини олишда молиявий 
ва суғурта тизими инфратузилмасининг ривожлантириш; кўргазма, ярмарка 
ёки инвестицион форумларда айнан озиқ-овқат саноати тадбиркорлари 
етарлича қатнашувини таъминлаш;
тўртинчидан, тадбиркорлик субъектларини ахборот билан таъминлаш, 
ўқитиш ва маслаҳат бериш бўйича ихтисослашган хизматлар турларини 
ривожлантириш зарур
128
.