Улуғмуродов н. Х

ε < 1
deb qabul qilinadi, gazsimon siqiladigan moddalar sarfini hisoblaganda esa 
ε = 1
bo‟ladi. Kengayish koeffisientining qiymati mahsus nomagrammalar orqali topiladi. 
III. Difmanomentli sarf o’lchagich.
Trubadagi suyuq modda oqimining sarfini bosim tushishi 
bo‟yicha o‟lchaydigan asboblar komplekti oqimni toraytiradigan qurilma (diafragma, soplo va Venturi 
soplosi) va sarfi bo‟yicha darajalangan differensial manometrdan iborat bo‟ladi. 
Sarfni o‟lchash uchun qo‟llaniladigan difmanometrning prinsipial sxemasi 2- rasmda. 
Sarfi o‟lchanadigan suyuqlik truba
1
dan o‟tganda diafragma 2 oqimni toraytiradi, natijada 
bosim P
2
bosim P
1 
ga qaraganda kamayadi va bosim tushishi Δ P = P
1
- P
2 
hosil bo‟ladi. 

---

60 
Bosim Δ R ta‟sirida prizma 4 da o‟rnatilgan simobli U simon manometr 3 bir tomonga ( 
chapga og‟adi ) .Bu og‟ish burchagiga muvofiq induksion sezgich 5 dan chiquvchi kuchlanish 
o‟zgaradi.Kuchlanish og‟ishi elektron kuchaytirgich 7 da kuchaytirilib ijro etuvchi element
servomotorni boshqaruvchi o‟rami 8 ga ta‟sir qiladi va motor kulachok 9 ni burib, richag 10 ni 
yuqoriga ko‟taradi. U bilan bog‟langan prujina 6 taranglanib U simon naychani tik holatga qaytaradi. 
IV. Bosim farqlari o’zgarmas sarf o’lchagichlar
. Bosim farqlari o‟zgarmas sarf o‟lchagichlar 
yuqoriga tik ko‟tariladigan oqimdagi porshen‟ yoki qalqovichning shu oqimdagi bosim kuchi 
o‟zgarishiga muvofiq siljishi bo‟yicha o‟lchaydi.Oqim kuchi ta‟sirida qalqovich yuqoriga ko‟tarilsa, 
sarf ortadi, pastga siljisa, sarf kamayadi.Bu prinsipda ishlaydigan sarf o‟lchagichlarning eng ko‟p 
tarqalgan turi rotametrlardir (3-rasm). Rotametrlar ikki qismdan - konussimon truba 1 va uning 
ichidagi oqimda muallaq harakat qiladigan qalqovich 2 dan iborat. Konussimon truba tik holatda 
o‟rnatiladi va undan o‟tadigan suyuqlik yoki gazsimon modda oqimi ham truba bo‟yicha pastdan 
yuqoriga tik harakat qiladi. 
Qalqovich oqim kuchi ta‟sirida yuqoriga siljiganda konussimon trubaning ichki devori bilan 
qalqovichning tashqi devori orasida hosil bo‟ladigan halqa kengligi 
L 
va uning oqim o‟tadigan yuzi S 
ortadi. Shunga muvofiq oqim sarfi 
ham ortadi, ya‟ni muvozanat holatga 
o‟tadi. Oqim kuchi kamayganda 
qalqovich o‟z og‟irligi va uning ustki 
yuzidagi modda bosimi ta‟sirida 
pastga 
siljiydi 
va 
yana 
yangi 
muvozanat holatga o‟tadi, sarf ham 
kamayadi. 
Qalqovichning 
bunday 
harakati tufayli rotametrdagi bosim 
tushishi Δ P juda kam va o‟zgarmas 
bo‟lib qoladi. 
Qalqovichning 
solishtirma 
massasi sarfi o‟lchanadigan gaz yoki 
suyuqlik moddalarning zichligidan ko‟p. Shu tufayli 
modda sarfi oqimni yuqori ko‟taradigan bosim 
kuchiga qarshi bo‟lgan qalqovich og‟irligi va uning 
ustki yuziga ta‟sir qiladigan modda bosim kuchlarini 
muvozanatda bo‟lgan holatida o‟lchanadi.