Улуғмуродов н. Х

6. Xolst va pilik notekisligi sezgichlari hamda tekislovchi regulyator.
Ip yigiruv 
jarayonlarini avtomatlashtirishda mahsulotning uzunligi (qalinligi) bo‟yicha zichligini stabillaydigan 
avtomatik sistemalar qo‟llaniladi. Bunday sistemalar xolst tayyorlash agregatida, tarash, pilta, pilik 
mashinalaridan chiqadigan mahsulotlarning uzunligi bo‟yicha bir tekis bo‟lishini ta‟minlaydi.Buning 
uchun xolst, pilta, pilik notekisligini sezib signal beruvchi sezgichlar qo‟llaniladi.(13-rasm) 
Mexanik sezgichlar (13-rasm, 
a, b , v , g
) aylanasi bo‟yicha ma‟lum kenglik va chuqurlikda 
o‟yilgan aylanuvchi valik bilan birga aylanuvchi ikkinchi valiklardan tuzilgan bo‟lib, notekisligi 
kontrol qilinadigan mahsulot-pilta ana shu valiklar orasidan o‟tadi. Pilta qalinligi oldindan belgilangan 
qiymatdan ortsa, ustki valik yuqoriga, kamayganda esa pastga suriladi (13-rasm, v). Bu surilish 
miqdorlari pilta qalinligini stabillab turadigan avtomatik sistemalar uchun asosiy boshqaruvchi 
informasiyalar bo‟lib hizmat qiladi. Mexanik sezgichlarning tuzilishi sodda bo‟lib, geometrik 
o‟lchamlari kichik va uzoq vaqt ishonchli ishlay oladi.

---

68 
13-rasm.
Paxta, jun kabi to’qimachilik mahsulotlarining ( pilik, lenta, xolst) uzunligi bo’yicha zichlik 
datchiklari. 
 
Pnevmatik sezgichlar (12-rasm, d , e) paxta materiallaridan havo bosimi o‟tishi qonuniga 
muvofiq ishlaydi.Mahsulot qalinligi ortsa, o‟lchov kamerasidagi havo yo‟li birmuncha to‟silib, o‟lchov 
kamerasidagi bosim ortadi.Paxta qalinligi kamayganda esa o‟lchov kamerasidagi bosim kamayadi. 
Kondensatorning elektr sig‟imi o‟zgarishiga asoslangan sezgich 13-rasmda ko‟rsatilgan. Bu 
sezgichlarning o‟lchov aniqligiga muhit temperaturasi, material namligi, tola turining o‟zgarishi ta‟sir 
qilishi ularning kamchiligi hisoblanadi. 
Amalda lenta yoki xolstning elektr qarshiligini o‟lchashga asoslangan fotoelektrik radiaktiv 
sezgichlar ul‟tratovush to‟lqinlar tezligining o‟zgarishiga asoslangan sezgichlar qo‟llaniladi. 
Lenta qalinligi berilgan qiymptdan ortib ketsa, uni tovush yo‟li bilan cho‟zib tekislanadi va bu 
lenta tekislashning asosiy prinsipi hisoblanadi. Shu prinsipda ishlaydigan mehanik sezgichlar
avtomatik sistemasining sxemasi 14-rasmda ko‟rsatilgan.