Ulmasov Ramish parlament va uning davlat hokimiyati organlari

Parlamentarizm bosqichlari. Parlament va parlamentarizm tarixi bir necha asrlarni bosib kelmokda. Agar birinchi parlament XIII yoki XIV asrlarda shakllangan deb xisoblasak, parlament va parlamentarizm tarixini turt bosqichga bulish mumkin.

Birinchi, boshlangich, boskichni parlamentarizm institutining o’rnatilishi deb atash mumkin. Bu bosqichda parlament davlat organi sifatida urnatila boshlangandi: parlament uz urni va rolini kidira boshlagan, birinchilik uchun kurashgan; uni shakllantirish uchullari ishlab chikila boshlangandi. Bu boskich yetarli uzok davom etgan (XIV - XIX asrlar).

Ikkinchi boskich - parlamentarizmning oltin davri - parlament va parlamentarizmning gullab-yashnash davri deb atash mumkin.

Bu boskich aytarli davomiy bulmagan (XVIII asr oxiri va XX asr boshlari), ammo parlamentarizm tarixida yorkin iz koldirgan. Bu davrda parlament saylov senzi asosida shakllantirilgan bo’lib, fakat bir sinfning - tugilib kelayotgan burjuaziyaning manfaatlarini ifodalagan.

Faktik jixatdan fakat bir gurux uzlarining ichlaridan eng ma’kullarini tanlab olganlar. Aynan shu davrda parlament ayolni erkakka aylantirishdan va erkakni ayolga aylantirishdan boshka xar kanday ishni amalga oshira oladi deb ayta boshlaganlar. bu ibora uning usha vaktdagi kuch kudratidan dalolat beradi.

Bu davrda ayollar saylash huquqiga ega bulmaganlar va parlament saylash huquqiga ega bulgan shaxslar guruxining un - un besh foizi tomonidangina saylangan.

Uchinchi boskichni shartli ravishda parlamentarizmning inkiroz davri deb atash mumkin. XX asrning boshlarida tarakkiy etgan davlatlarning kupchiligida xolat uzgardi: boshka ijtimoiy katlamlar xam siyosiy xayotda katnashishni talab kila boshladilar, ushbu katlamlar va guruxlar manfaatlarini ifodalovchi partiyalar tashkil topa boshladi, senzli saylash huquqi anaxronizm deb sanala boshlandi. Parlament oldingidek karorlar kabul kilishda tezkor emas edi, eng muximi, u bir katlam manfaatlarini ifodalashdan tuxtadi.

Parlament uz urnini ijro xokimiyatiga bushatib berishi kerakligi talab kilindi va xakikatda xam ijro xokimiyati liderlik pozisiyasini egalladi. Ilmiy - tatdikotchilar bu xolni ma’kulladilar. Masalan, angliyalik professor Djenings parlamentning vazifasi mamlakatni boshkarish emas, balki

jamoatchilik fikrini shakllantirishga ta’sir kursatish va hukumat xatti - xarakatlarini nazorat kilish deb xisoblaydi.

«Parlament inqirozi» deyarli uzok vaqt hukm surdi. Oxirgi yigirma yillikda esa parlament uzining parlamentlarning kayta tugilishi deb ataluvchi yangi boskichiga kutarildi deb aytish mumkin. XX asrning 70 - 90 - yillarida parlament xalk yigilishining faol va vakillik organiga aylandi.