«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

1. Tiykarǵı túsinikler

«Ayrıqsha jaǵday» túsinigi hár qıylı. Ayrım Amerikalıq izleniwshilerdiń aytıwın qaraǵanda, ayrıqsha jaǵdaylardı, tosattan, kútilmegen jaǵday dep, keshiktirip bolmaytug`ın háreketlerdin` orınlanıwı menen belgileydi. Ayrıqsha jaǵday túsinigi «qáwip» hám «táwekel» túsinikleri menen baylanısqan. İzertlewshiler sonı kórsetedi, yaǵnıy, sanaattaǵı apatshılıqlar (avariyalar), qashan olar tárepinen kelip shıqqan qolaysız aqıbetleri adamnıń jasaw iskerliginiń sotsiallıq strukturasına qáwip keltirmese ǵana sol waqıttı ayrıqsha jaǵday deydi. Sonıń qatnası menen «Ózine ta`n» yamasa multiplikativ belgilerin ko`rip shıg`ıw a`hmiyetli qızıǵıw oyatadı. Bul belgiler ayrıqsha jaǵday belgilerinin` tiykarlarının` birin ózine tán qa`siyetlerine ajıratadı: kóp tártipligi hám sotsial, siyasiy ekologiyalıq, ekonomikalıq, psixologiyalıq aqıbetlerinin` hár tu`rliligi.

Ayrıqsha jaǵdaydıń aqıbetlerinin` tiykarǵıların kórip shıǵamız. Bulardın` na`tiyjesinde son`g`ı 20-jıl ishinde jer ju`zinde 1 mlrd. adam ja`birlendi, sol sebepli, 5 mln. adam o`ldi yamasa jaraqatlandı, keltirilgen materiallıq zıyanı trillon dollarda belgilenedi. Ju`da` u`lken qa`wipti texnogen katastrofalar keltiredi, bular texnologiyalıq protsesslerdin` buzılıwınan kelip shıg`adı yamasa tosattan mashina, mexanizm ha`m termikalıq qurılmalardı isletiw waqtında isten shıg`adı. En` qa`wipli texnogen (texnologiyalıq) katastrofalar ishinde to`mendegilerge itibar qaratıw kerek: energetikalıq ob`ektlerdegi avariyalar, en` da`slep AES larında, son` pistitsidler, gerbitsidler, mineral to`ginler, plastmassa islep shıg`aratug`ın ximiyalıq ka`rxanalar; transport avariyaları (qa`wipli ju`klerdi tasıw waqtında); neft o`nimlerin o`tkiziwshi trubalardın` jarılıp ketiwi ha`m basqalar. Bul qatarda en` áhmiyetli orındı toǵannıń wayran bolıwı iyeleydi, o`ziniń keltirip shıg`aratuǵın aqıbetleri jag`ınan olar AES lerdegi avariyalardan qa`wiplirek bolıwı mu`mkin.