«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

Ómir qáwipsizligin támiyinlewdi finanslıq támiyinlew

Tábiyaat resurslarınan intensiv paydalanıw hám átirap ortalıǵın pataslandırıw, ilimiy-texnikalıq jańalıqlardı jámiyetlik islep shıǵarıw iskerliginiń barlıq tarawlarına táreplerine keń engiziw, bazar múnásebetleriniń formallaniwi hár túrlı tábiy ( suw basıwı, jer kóshiwi, tábiyatdaǵı órtler, jer qıymıldawlar hám basqalar ), biologiyalıq ( epidemiya, epizootiyalar), texnogen ( órtler, jarılıwlar, ımaratlardıń qulawi, radioaktiv zatlardıń tarqalıwı, turmıstı támiyinlew sistemalarındaǵı avarıyalar ), ekologiyalıq ( atmosferanı anomal pataslanıwı, topraqtı shorlanıwı), antropogen ( adamlardı qáte jumısları áqibetinde) hám basqalar menen birge gúzetilip atır.

Olar salmaqli ekonomikalıq aqıbetlerge ( sanaat, qurılıs, transport, jasaw hám kommunal xojalıq sferalarinda, awıl xojalıǵında ) alıp kelip atır. Bul óz gezeginde qáwiplerden insandı qorǵawdı tek ǵana nátiyjeli ilájlardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwdı usınıń menen birge turmıs iskerlik qáwipsizligin tamiyinlewge belgili dárejede qarji sarip etiliwin talap etedi..

Pán texnikanıń revolyutsiyasi dáwirinde óndiriste erisilgen rawajlanıw mudamı hám házir de islep shıǵarıw ortalıǵında turmıs iskerligi qáwipsizligine unamsız tásir etiwshi zıyanlı qáwipli faktorlar dárejesin asıwı arqalı gúzetilgen.

Mámleketimiz aymaǵında kóplegen iri islep shıǵarıw kárxanaları iskerlik kórsetip atir. Olardıń ayırımları átirap ortalıq hám xalıq ushın potentsiyal qáwip esaplanadı. Bul kárxanalardıń geyparalarındaǵı texnologiyalardıń qadaǵalaw hám tártip ıntızamdı tómen dárejesi islep shıǵarıw kórsetkishine de unamsız tásirin kórsetedi. Bular nátiyjesinde bul kárxanalarǵa investetsiyalardi qosıw, islep shıǵarıw quralların jańalawda máseleler júzege kelip hám ekonomikalıq jaǵday jáne de tómenleydi. Bul kemshiliklerdiń hámmesi jumısshılar miynet sharayatlarınıń jaqsılanbawina, olardı ómirine qáwip salatuǵın islep shıǵarıw ortalıǵın unamlı tárepke ózgermeytuǵınlıǵına sebep boladı. Bular jumısshılar ortasında islep shıǵarıw jaraqatlaniwina, kásiplik kesellikleriniń kóbeyiwine alip keledi.

Islep shıǵarıw kárxanalarında belgilengen kemshiliklerdiń bar ekenligi olarda avarıya jaǵdayların keltirip shıǵaradı. Bunda jumısshılardıń kásiplik sheberliginiń tómenligi de sebep boladı. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń atap kórsetiwe qaraǵanda óndiristegi avarıyalardı 50 % ten aslamı texnikalıq xızmetkerlerdiń nadurıs háreketi nátiyjesinde júz beredı.

Bul avarıyalardıń aqıbetlerin tamamlaw kárxana hám mámleket ekonomikasına úlken ziyan keltiredi. Mısalı, Rossiya federatsiyasinda júz beretuǵın hár túrlı texnogen avarıyalardı ekonomikalıq aqıbetlerin tsaplastiriwǵa mámleket jalpı óniminiń 1…2 % qarjisin sariplaydi, jáne onıń kórsetkishiniń 4…5 % ga ósiw qáwipi bar eken. Bul qarji den sawliqti saqlaw hám átirap ortalıq qáwipsizligine ajratilaǵan ulıwma qarjidan joqarı ekenligi kórsetilgen.