«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

Táwekeldi xarakteristikalaw. «T»ni bahalawda onı «payda»menen salıstırıw yaǵnıy, adam ómirin saqlap qalıw ushın pul birliginiń kirgiziliwi usınıs etildi. Kóp ilimpazlar buǵan narazılıq bildirdi, sebebi adam ómiriniń bahası joq. Lekin, adam ómirin saqlap qalıw ushın qansha aqsha sarp etiw kerek degende bunday baha kerek bolıp tabıladı. Shet elde ótkerilgen izertlewlerge kóre, adam turmısı AQSH da 650 mıńnan 7 million dollarǵa shekem bahalanar eken.

Táwekeldi anıqlaw qansha shamalıq bolıwına qaramay, onı anıqlawdıń tómendegi tórt jolı bar:

1. Injenerlik yamasa statistikaǵa, tákirarlaniwlardi esaplawǵa, qáwipsizliktiń shamalıq analizine,«qawipler teregi» qurıwǵa tiykarlanadı.

2. Modellew yamasa ( ulgilew) adamǵa, gruppaǵa, kásibi tásir etiwshi faktorlar modelin qurıwǵa tiykarlanǵan hám t.b Bul jol menen esaplawǵa maǵlıwmatlar tabıw biraz qıyın.

3. ekspert ( tekseriw) yamasa maǵlıwmatlardı ekspertlerden ( qánigelerden) sorap jiynawga tiykarlanǵan.

4. Sociallıq jol adamlardan sorap , anıq juwmaq shıǵarıwǵa tiykarlanǵan.

Bul jollar «T»ni hár túrlı kózqarastan xarakteristikalaydı, sol sebepli hámmesi birge qollanıladı. Táwekeldiń jol qoysa bolatuǵin ( YQB) oylaw usılı qáwipsizlik texnikası, tolıq qáwipsizlikti jaratıp beriwge tiykarlanǵan. Biraq bunday jaǵdaydı ( yaǵnıy, T=0) jaratıp beriw ámelde múmkin emes. Soniń ushın jol qoysa bolatuǵın ( YQB) «T» dıń oylaw usılı qabıl etiledi. «T» óz ishine texnikalıq, sociallıq, ekonomikalıq hám siyasiy processlerdi aladı. «T»de ayırım kelisimlerge barıwǵa tuwrı keledi. Soni aytip otiw kerek, texnikalıq sistemanıń qáwipsizligin kóteriw ushın ekonomikalıq múmkinshilikler sheksiz emes. Eger qáwipsizlikke qansha kóp ǵárejet etilse, sociallıq tarawlarǵa sonsha kem ǵárejet etiwge tuwrı keledi.

Táwekeldiń YQB regioni sonday minimal shegara, ol jaǵdayda social hám texnikalıq aqshalar belgili sáykeslikke iye (2. 1.-su'wret). Táwekeldi tańlawda onı esapqa alıw kerek hám jámiyet usınıń menen qánaatlaniwga májbúr.

Jáhánnıń ayırım mámleketlerinde, mısalı, Gollandiyada táwekeldiń YQB ma`nisi nızamlı tiykarda belgilengen. Ólim hádiyseleriniń maksimal YQB dárejesi bir jılda 106 dep alınǵan. Ádetde, táwekeldiń YQB regioni 108 bo'Isa, bul júdá kishi baha esaplanadı.

Táwekeldiń YQB regioni túsinikleri bizde ele qabıl etilmegen hám toliq ámelge asırilmaǵan. Bunnan tısqarı ayırım qánigeler buǵan sın kózqarastan názer menen qaraydı. Olardıń pikrine qaraǵanda, qawipsizlikti bunday bahalaw adamgershilik kózqarasian