Ui-19 talabasi Yoqubov Hasanboyning iqtisodiyot fanidan

UI-19 talabasi Yoqubov Hasanboyning iqtisodiyot fanidan

Oraliq ishi

Savollar

1.Iqtisodiyotni bevosita tartibga solishni ma’muriy usullari

2.Oila budjeti daromadlari va harajatlar tarkibi

3.Ishchi kuchining xalqaro migratsiyasi

Javoblar

1.

Davlat o'z vazifalarini turli xil talablarga ega bo'lgan turli usullardan foydalangan holda amalga oshiradi.

Davlatning bozor aloqalarini buzadigan har qanday harakatlari chiqarib tashlanadi. Masalan, umumiy direktiv rejalashtirish, ishlab chiqarish resurslari va iste'mol tovarlarini tabiiy ravishda taqsimlash (fondlar, kuponlar, kuponlar va boshqalar), narxlar ustidan umumiy ma'muriy nazorat va boshqalar qabul qilinishi mumkin emas.Bundan kelib chiqadiki, bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat olib tashlaydi. masalan, narxlarning darajasi va dinamikasi uchun barcha javobgarlik. Aksincha, davlat narxlarni diqqat bilan kuzatib boradi va asosan boshqaruvning iqtisodiy uslublariga tayanib, ularning nazoratsiz inflyatsiya o'sishini oldini olishga harakat qiladi va buning uchun ma'muriy narxlashdan ko'ra ko'proq imkoniyatlar mavjud.

Ma'muriy usullar

Bunday usullar, birinchi navbatda, markazlashtirilgan boshqariladigan iqtisodiyot uchun xosdir. O'sha sharoitda davlat tomonidan tartibga solish direktivaviy rejalashtirish vazifalarini korxonalarga etkazish, moddiy, texnik, moliyaviy, kredit va boshqa resurslarni markazlashtirilgan taqsimlash, korxonalar faoliyatini qat'iy tartibga solish, ularning mustaqil qaror qabul qilish imkoniyatlarini cheklash shaklida amalga oshiriladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ma'muriy usullar ham qo'llaniladi. Bozor iqtisodiyotini ma'muriy usullar bilan davlat tomonidan tartibga solish butun jamiyat manfaatlari nuqtai nazaridan makroiqtisodiy va ijtimoiy muammolarni hal qilish zarurati bilan belgilanadi. Bir qator tarmoqlarni, ob'ektlarni to'g'ridan-to'g'ri davlat boshqaruvi iqtisodiyot yoki jamiyat uchun hayotiy ahamiyatga ega bo'lgan, jamoat xavfini anglatadigan va muhim davlat ko'magiga muhtoj bo'lgan korxonalar yoki tashkilotlarga nisbatan to'liq yoki qisman qo'llaniladi. Bunday ob'ektlar harbiy, energetika, qo'riqxonalar, milliy muzeylar, tabiat bog'lari, dam olish maskanlari, foydali qazilmalar, suv resurslari, qator fan, ta'lim, madaniyat, sog'liqni saqlash muassasalari, shuningdek atrof-muhitni nazorat qiluvchi va himoya qiluvchi, boshqa milliy funktsiyalarni bajaradigan tashkilotlardir. Bunday ob'ektlar odatda davlat yoki shahar mulkidir. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat ta'sirining ma'muriy usullarining ta'siri keskin kamayadi, ularning mazmuni va ular hal qiladigan vazifalar o'zgaradi.

Ma'muriy usullarga quyidagilar kiradi: ilmiy, texnik, ekologik va boshqa davlat dasturlarini ishlab chiqish, tarkibiy sohadagi inqirozlarning oldini olish maqsadida makrostrukturaviy siljishlarni amalga oshirish, ayrim sohalar, iqtisodiyot tarmoqlarini davlat tomonidan moliyaviy qo'llab-quvvatlash, ijtimoiy sohani moliyalashtirish va boshqalar.

2. Budjet ma'lum vaqt (hafta, oy yoki yil) mobaynida daromad va xarajatlarning umumiy miqdorini ko‘rsatib beradi. Budjet davlatniki, kompaniyaniki, ma'lum bir inson yoki oilaniki bo‘lishi mumkin.
Daromadlar o‘z ichiga barcha mablag‘lar manbaini oladi, jumladan: ish haqi, stipendiya, pensiya, ustamalar, lotoreya yutuqlari va h.k.
Xarajatlar tarkibi majburiy, ixtiyoriy va kutilmagan xarajatlarga bo‘linadi. Bularning barchasini biz Xasanovlar oilasining oila budjeti misolida ko‘rishimiz mumkin.
Oila budjeti – bu oilaga bir oy davomida kelib tushadigan er va xotinning ish haqi pullari, shuningdek turli hil yordam pullari va boshqa daromadlarning umumiy yig‘indisidir. Budjetni rejalashtirish – bu oilaning daromad va xarajatlarini to‘g‘ri hisob-kitob qilishdir.
Oilaning har bir a'zosi oila budjetini tuzish jarayonida ishtirok etishi muhimdir. Bolalarni bunga o‘rgatish orqali siz ularga kelajakda o‘z shaxsiy budjetlarini boshqarish uchun asos yaratib berasiz.
3. Axoli migratsiyasi deganda insonlarning ma’lum xududlar chegaralaridan
doimiy yashash joyini almashtirish yoki unga kaytish bilan kuchib utishi
tushuniladi.
Xalqaro (tashki) migratsiya turli shakllarda mavjud buladi: mexnat, oilaviy,
rekretsion, turistik va boshka turdagi migratsiya shakllari mavjud.
Jahon buyicha 1960 yilda 3,2 mln, 1995 yilda esa 35 mln.dan ortik
mexnatkash migrant mavjud edi. Agar xar bir mexnatkash migrant karamogida uch
kishi bor deb xisoblasak u xolda 90-yillar urtasida migratsiyadagi axoli soni 100
mln.dan ortikni tashkil etadi.
Ishchi kuchi migratsiyasiga xam iqtisodiy, xam noiqtisodiy xarakterdagi
omillar sabab buladi. Noiqtisodiy xarakterdagi sabablarga: siyosiy, milliy, diniy,
irkiy, oilaviy va boshkalar kiradi.
Xalqaro ishchi kuchi migratsiyasining 5ta yunalishini ajratib kursatish
mumkin:
1) Rivojlanayotgan davlatlardan sanoati rivojlangan davlatlarga migratsiya;
2) Sanoati rivojlangan davlatlar doirasidagi migratsiya;
3) Rivojlanayotgan davlatlar orasidagi migratsiya;
4) Sobik sotsialistik davlatlardan sanoati rivojlangan davlatlarga migratsiya;
5) Ilmiy xodimlar, malakali mutaxassislarning sanoati rivojlangan
davlatlardan rivojlanayotgan davlatlarga migratsiyasi.
Ishchi kuchini eksport kiluvchi davlatlar xam uz navbatida kator
afzalliklarga ega buladilar. Ularning asosiylari kuyidagilardir:
1. Ishchi kuchi eksporti davlatga konvertirlangan valyuta olib keluvchi

muxim manba xisoblanadi.

2. Ishchi kuchi migratsiyasi davlatda ortikcha ish kuchining bosimini
kamaytiradi va natijada davlatdagi ijtimoiy keskinlikni kamaytiradi.
3.Eksportyor davlat uchun bepul ravishda ishchilarni yangi professional
tajribalarga urgatish, mexnatni tashkil kilishning ilgor usullari bilan tanishtirish.
Ayni paytda ishchi kuchi eksportyorlari ba’zi negativ xolatlarga xam duch
keladilar. Asosiysi - “vakllarning ketishi”, milliy iqtisodiyotga juda kerak bulgan
malakali, tashabbuskor kadrlarning ketib kolishidir. Xozirgi zamondagi ishchi kuchi tortish markazlari.
Ikkita ishchi kuchi tortish markazlari bulib an’anaviy ravishda AKSH va
Garbiy yevropa xisoblanadi.