Uglerodli po ‘latlar

C t harfi va 0,1,- •• 6 raqamlar bilan belgilanadi. Raqam qanchalik
katta boisa, poiatning mustahkamligi shunchalik yuqori, plastikligi
kichik boiadi.
•B guruh poiatlarining kimyoviy tarkibi kafolatlanadi. Bu
poiatlaming kimyoviy tarkibi hal qiluvchi ahamiyatga ega boiib,
ulardan qizdirish y o ii bilan turli buyumlar tayyorlash mumkin.
Chunki qizdirib ishlash rejimlari va p o iat buyumning mexanik
xossalari poiatning tarkibiga bogiiq boiadi. Bu guruh poiatlari
МСтО, КСт 1кп, MCtI, MCt2, МСтЗ, КСт4пс, MCt4, MCt6,
МСт7сп kabi markalanadi. Marka boshidagi M harfi poiat marten, К
harfi konvertor usulida olinganligini bildiradi. Marka oxiridagi «ют»
harflari poiat qaytarilmaganligi, «пс» harflari-chala qaytarilganligi,
«сп» harflari-toia qaytarilganligini anglatadi. В guruh poiatlarining
mexanik xossalari va kimyoviy tarkibi kafolatlanadi. Bu poiatlar
sifati oshirilgan boiib, ular mexanik xossalari va kimyoviy tarkibi
ahamiyatli boigan buyumlar tayyorlashda ishlatiladi. Bunday
poiatlardan payvandlash y o ii bilan konstruksiyalar yasaladi. Bu
guruh poiatlari faqat marten usulida olinadi va БМСт1, БМСт2 kabi
markalanadi. БМСт markasi poiatning mexanik xossalari Ct I
poiatniki kabi, kimyoviy tarkibi esa МСт poiatniki kabiligini
bildiradi
Sifatli poiatlaming kimyoviy tarkibi va mexanik xossalari
kafolatlanadi.
Tarkibidagi marganes miqdoriga ko‘ra sifatli poiatlar ikki
guruhga bolinadi.
Birinchi guruh poiatlarida marganes miqdori 0,8% dan
oshmaydi. Bu guruh poiatlari raqamlar va tegishli sonlar bilan markalanadi. Masalan, 05, 05кп, 08, 08кп, 20, 30, 40, 85 va h.k.
Ikkinchi guruh poiatlari sonlar va Г harfi bilan 15Г, 20Г, 70Г va
hokazo ko‘rinishlarda markalanadi. Sonlar yuzga boiinsa, poiat
tarkibidagi o'rtacha uglerod miqdorini, Г harfi esa poiat tarkibida

Asbobsozlik po‘latlari tarkibida uglerod miqdori 0,05% dan

1,35% gacha uglerod bo‘ladi. Ular У7, У7А, У8, У13А kabi
markalanadi. «У» harf asbobsozlik po‘lati ekaniigini, raqamlar o‘nga
bo‘linsa, uning tarkibidagi o‘rtacha uglerod miqdorini bildiradi.
Marka oxiridagi A harfi po'lat tarkibida oltingugurt va fosfor
elementlari juda ham oz miqdorda ekaniigini bildiradi. Bu poMatlar
zarb ta’sirida ishlaydigan zubilo, shtamp, iskana, duradgorlik
asboblari, freza, parma, metchik, plashka, egov, o‘roq va shu kabi
asbob-uskunalar yasashda ishlatiladi. Ba’zi oltingugurt va fosfor kabi
elementlar poMatning mo‘rtligini oshiradi va plastikligi,
qovushoqligini kamaytiradi.
Oltingugurt polatda boglangan holda FeS ko‘rinishda boMadi.
Temir sulfid bilan temir birgalikda oson eriydigan (988°C) evtektik
mexanik aralashma hosil qiladi. Evtektik aralashma poMat donalari
chegaralarida joylashib, uning mo‘rtligini oshiradi.
Azot va kislorod elementlari poMat tarkibida FeO, CuO, A120
Fe4N ko‘rinishda uchraydi. Ular darz va g‘ovaklarda joylashib,
poMatning sovuq holatdagi mo‘rtligini oshiradi.
Vodorod qattiq eritma tarkibidagi mikrog‘ovaklarda joylashib,
mikrodarzlar hosil qiladi. Mikrodarzlar shakli sharga yaqin boMadi.
Uni yemirilish yuzasini oq belgilar shaklida ko‘rish mumkin. PoMat tarkibida vodorod to‘planmasligi uchun, issiqlayin deformatsiyalagandan so‘ng sekin sovutish kerak yoki uzoq vaqt 250°C haroratda
ushlab turilsa, u tarqab ketadi.
Tarkibida oltingugurt va fosfor miqdori oshirilgan poMatlar