Udk ixtiyarov Akmal Axmedovich

Tadqiqotning metodologik asosi. Mazkur dissertatsion ishda tadqiq etilgan amerikalik adib Jek London ijodi ham, o`zbek yozuvchisi Abdulla Qahhor ijodi ham adabiyotshunoslikda keng o`rganilgan. Jek London ijodi bo`yicha Amerikada o`nga yaqin dissertatsiya himoya qilingan. Charmeyn London, Djoan London, Irving Stoun, Frederik Xoffman, Karl Linn, Charlz Uolkatt, Artur Kalder-Marshall, Rut Frenchir, Richard O`Konnor kabi tadqiqotchilar Jek London ijodiga turlicha munosabatda bo`ldilar. Jumladan, Frederik Xoffman, Karl Linn, Charlz Uolkatt kabi tadqiqotchilar Jek London ijodining mohiyatini tog`ri baholay olmadilar. Ular Jek Londonga realist emas, naturalist sifatida qaraydilar. Umuman, XX asrning 40-50-yillaridan boshlab sobiq SSSR va AQSh o`rtasidagi siyosiy vaziyat ("sovuq urush") tufayli Amerika adabiyotshunosligida Jek London ijodini mamlakat adabiyoti tarixi sahifalaridan tushirib qoldirishga urinish kuzatiladi. Jumladan Richard Cheyzning "Amerikada roman va romanchilik an'analari", Marius Byulining "Ekssentrik obzor (klassik amerika romanchiligida shakl masalasi)" fundamental tadqiqotlarida 19 ta roman, 152 ta hikoya, 3 ta piesa yaratgan jahonshumul adibning nomi eslatilmaydi ham.

Artur Kalder-Marshall, Rut Frenchir, Richard O`Konnor, Irving Stoun kabi olimlarning ishlarida esa adib ijodi san'at namunasi sifatida o`zining haqiqiy bahosini oldi. Umuman, AQSh, Angliya, Fransiya kabi mamlakatlarda Jek London ijodi jahon adabiyotining nodir namunasi sifatida qadrlanadi. Jek London ijodi rus adabiyotshunoslari tomonidan ham o`rganilgan. Bu borada V.Bogoslovskiy<sup>2</sup>, I.Badanova<sup>3</sup> , V.Bikov<sup>4</sup> kabi olimlarning ishlarini ko`rsatish mumkin.

Dissertasion ish uchun asos bo`lgan Abdulla Qahhor ijodi ham o`zbek adabiyotshunosligida keng o`rganilgan. Adib ijodiga bag`ishlab bir necha monografiya va risolalar, doktorlik va nomzodlik dissertatsiyalari yaratilgan. Bu borada M.Qo`shjonov, O.Sqarafiddinov, U.Normatov, R.Qo`chqorov kabi olimlarning ishlarini alohida ta'kidlab ko`rsatish joiz. Mazkur olimlarimiz tomonidan yaratilgan tadqiqotlarda Abdulla Qahhor hayoti va ijodi juda keng o`rganilgan, adib ijodining g`oyaviy-badiiy satrlari, janrlari, obrazlar olami, badiiy mahorat va badiiy nutq masalalari chuqur va asosli tahlil qilingan. Abdulla Qahhor ijodiga oid o`zbek adabiyotshunosligida yaratilgan katta-kichik tadqiqotlar S.Sodiqovning "Abdulla Qahhor ijodi va adabiy tanqid" mavzuidagi doktorlik dissertatsiyasida mufassal sharhlangan.

Tadqiqotchi Sh.Normatova Abdulla Qahhorning hikoyanavislikdagi mahoratini tadqiq qilgan bo`lsa, X.Hamraqulova, N.Mirzaeva kabilarning ishlarida adib ijodiga yangicha metodologiya asosida, o`ziga xos nuqtai nazarlardan qarash ko`zga tashlanadi. N.Mirzaevaning nomzodlik ishida Abdulla Qahhorning hikoyanavislikdagi tajribalari A.Chexov uslubiga qiyosan o`rganilgan.

Mazkur dissertasion ish Abdulla Qahhor ijodini Jek London asarlari bilan qiyosiy aspektda o`rganishga yo`naltirilgan. M.Qo`shchonovning doktorlik, N.Mirzaevaning nomzodlik dissertatsiyalarida, qisman O.Sqarafiddinov monografiyasida, X.Hamroqulovaning nomzodlik dissertatsiyasida Abdulla Qahhorijodi qiyosiy planda tekshirilgan. Lekin mazkur dissertatsiya o`zbek yozuvchisi ijodini faqat Jek London ijodi bilan qiyosiy o`rganishni nazarda tutadiki, yuqoridagi tadqiqotlarda masala aynan shunday qo`yilgan emas.