Udk 9 (42) Elimov Lochin Shavkatovich Angliya XX asr oxiri XXI asr boshlarida. Leyboristlar hokimiyat tepasida

Ijtimoiy-iqtisodiy siyosati. 
Yangi shakllangan leyboristlar hukumati o‘z 
dasturida mamlakat iqtisodiyotini bir tekisda rivojlantirishga alohida to‘xtalgan 
edi. Buni uchun davlat dastlab, sanoatda qo‘llanilayotgan tehnalogiyalarni 
yangilash, 
boshqaruv 
mehanizmlarini 
takomillashtirish 
va 
ishchilarning 
mutaxasisliklarini oshirishni maqsad qilib qo‘ygan edi.
Leyboristlar konservatorlarga qaraganda yirik kampaniyalarni davlatga 
to‘lab kelayotgan soliq miqdorini nisbatan pasaytirishga harakat qildi. Ular qabul 
qilinayotgan antimanopolchilik to‘g`risidagi qonunlarni cheklashga urundi.
Ijtimoiy siyosatda leyboristlar ananaviy pozitsiyasini ushlab turdi. Davlatda 
kambag`allik chegarasida yashayotgan aholigi har tomonlam yordam berish 
rejasini ishlab chiqdi. Bunga ko‘ra kambag`alik chizig`ida turgan oilalarning 
moddiy ahvoli o‘rganilib ulardan haqiqatdan ham yordamga muhtojlariga yordam 
berishni qo‘llab quvvatladi. Bunday aholi 1990-yilda 59,5mln dan 17 %ni tashkil 
qildi. Hukumat bunday oilalarga yordam berish uchun bir qator choralar ko‘rishga 
urundi. Xususan, 2004-yilda hukumat ijtimoiy ahvolni tartibga solish maqsadida 6 
mlrd funt-sterling miqdoridagi mablag`ni ajratdi. Bu mablag`lar belgilangan 
tartibda eng kam ish haqi olayotgan oilalarga birinchi farzandi uchun 16,50 funt-
sterlingdan, qolgan farzandlari uchun esa 11,05 funt-serling miqdorida yordam puli 
ajratildi.
2005-yil saylov oldi dasturini “sotsial taqiq” deb nomladi. Bu dasturda 
salovchilarga shu vaqtgacha amalga oshirilib kelinayotagan ijtimoiy siyosatni 
yanada jadallashtirishga va`da berdi. Bunga ko‘ra boshpanasizlarda, o‘smir 

---

45 
qizlarga, homilador ayollarga va ishsizlarni ish bilan taminlashga va`da berdi. 
Ayniqsa o‘smirlarga e`tiborni qaratish lozimligi bu dasturda har tomonlama 
muhumligi aytilgandi. O‘smirlarning 10 % hech qayerda o‘qimaydi va ishlamasdi. 
Hukumat bu kabi muomolarni oldini olish uchun o‘z farzandlariga befarq bo‘lgan 
ota-onalarga jarima belgilandi. Jarima miqdorini leyboristlar 2 ming funt-sterling 
etib belgiladi
37
.
Agar XX asrning 70-yillarda Buyuk Britaniyada ijtimoiy sohaga 
sarflanayotga xarajatlar (sog`liqni saqlash, ta`lim, ilm-fan va qurulishga) 
davlatning bir yilda sarflanayotgan xarajatlarning yarmiga teng bo‘lsa, 2005-yilga 
kelib bu ko‘rsatkich 75 % ni tashkil qildi. Bu insonga sarflanayotga ijtimoiy 
sarmoyaning har yili oshib borishini ko‘rish mumkin.
Ikkinchi kabinet boshqaruvini Bler boshchiligida leyboristlar o‘zining 
oldingi boshqaruv tizmidagi ko‘p jihatlarni saqlab qolishga harakat qildi. Hukumat 
kasaba uyushmalari bilan o‘rtadagi aloqalarni yaxshilashga urnadi. Ularga bir 
qancha huquq va erkinliklar berdi. Shunday bo‘lsa ham kasaba uyushmalari 
leyboristlarni “huquqni” buzishda aybladi. Leyboristlar va konservatorlar o‘rtasida 
sezilarli ravishda yaqinlashuv kuzatildi. 
2005-yil yangi saylovlar oldidan siyosiy hayotda Toni Berning obro‘si 
tushganligi kuzatildi. Bunga sabab sifatida Buyuk Britaniyaning AQSH bilan 
hamkorlikda Iroqqa botirib kirganligi bo‘ldi. Keng xalq ommasi orasida 
Leyboristlarning obro‘si sezilarli darajada tushub ketdi. Shunday vaziyatda ham 
saylovoldi kampaniyasida ular faol harakatlar boshlab yubordi. Ularning uchunchi 
bor hokimiyat tepasiga kelisiga Mamlakatdagi iqtisodiy ahvolning barqarorligi 
sabab bo‘ldi. Saylovchilar leyboristlarga shu sohadagi muvafaqiyatlari uchun o‘z 
ovozlarini berdi. Shunday bo‘lsa ham leyboristlar bu saylovlarda sezilarli 
yo‘qotishlarga uchradi. Saylovda qatnashgan saylovchilarning 35,5 % leyboristlar 
37
Капитонова Н.К. Великобритания в конце ХХ – начале ХХІ века: от консерваторов к 
лейбористам: Учебное пособие. М.: МГИМО (У) МИД России, 2003.ст.80. 

---

46