Udk 9 (42) Elimov Lochin Shavkatovich Angliya XX asr oxiri XXI asr boshlarida. Leyboristlar hokimiyat tepasida

1.3.Mintaqaviy boshqaruv tizimidagi islohotlar 
Bler hukumati Birlashgan qirollikning subnatsional mintaqalariga nisbatan 
devolyutsiya tizimini o‘zgartirish bo‘yicha qat’iy qadam qo‘ydi. 1997 yilda Uels 
va Shotlandiyada mahalliy qonun chiqaruvchi yig‘imlarni tuzish bo‘yicha 
referendumlar bo‘lib o‘tdi. Uelsda referendumda mahalliy saylovchilarning atigi 
80%igina qatnashdi. Bu holatni hisobga olingan holda konstitutsion islohot bu 
yerda biroz chegaralangan xarakterga ega bo‘ldi. Tuzilishi kutilayotgan mahalliy 
assambleya mahalliy qonunlarni qabul qilish va soliqlarni belgilash huquqlaridan 
mahrum edi. Uning vakolati mintaqaning iqtisodiy rivojlanishi, qishloq xo‘jaligi, 
ta’lim, madaniyat va ekologiya masalalari bilan chegaralangan. Assambleya, ilgari 
Uels bo‘yicha vazirga tegishli bo‘lgan markaziy hukumat dotatsiyasi (yiliga 8 
mlrd. funt sterling)ga egalik qiladi
31
.
Leyboristlarning dastlabki harakati konistitutsion islohotlarni o‘tkazishni 
oldilariga maqsad qilishgandi. Bu davrga kelganda butun dunyoda bo‘layotganidek 
Buyuk Britaniyada ham qonunchilik sohasida islohotlar o‘tkazilishini taqoza 
qilardi. Islohotni o‘tkazish uchun kommissiya tuzish kerak edi. Islohotlarning 
asosini Birlashgan konistitutsion qo‘mita a`zolari ya`ni boshqaruvchi partiya va 
liberal demokratlar tomonida ishlab chiqarilgan edi. Islohotlarning asosi shundan 
iborat ediki, devalyutsin prinsiplar ya`ni markaziy hukmat vakolati mahalliy 
hukumatga o‘tkazilishi nazarda tutilgan edi. 
Bu davrda Britaniyaning ayrim hududlarida davlat boshqaruv siyosatidan 
norozi bo‘lgan ayrimachi guruhlarning chiqishlari har qachongidan ham avj olib 
ketgandi. Bler tarafdorlari nuqtayi nazarida Uels va ayniqsa Shotlandiyadagi milliy 
separatistik g`oya tarafdorlarining chiqishlari o‘zining jiddiyligi bilan ajralib 
turardi. Bu hududlarda yashayotgan fuqarolar o‘z yerlarida hukumronlik 
qilayotgan o‘zga boshqaruvchilarga qarshi ovoz berdi. Bler hukumati yaxshi 
31
Капитонова Н.К. Великобритания в конце ХХ – начале ХХІ века: от консерваторов к 
лейбористам: Учебное пособие. М.: МГИМО (У) МИД России, 2003.ст.88. 

---

34 
bilardiki,islohotlarni ortga surish to‘liq mustaqillik uchun harakat qilayotgan
Shotlandiya milliy partiyasini qo‘llab-quvvatlovchi ommaviy saylovchilarning 
noroziligini keltirib chiqarishga sabab bo‘lardi. Bundan tashqari Bler joylarda
fuqarolar uchun mahalliy demokratik inistitutlar tashkil etishni nazarda tutib, 
mamlakat fuqarolarining britan boshqaruv tizimiga ishontirishga harakat qildi. 
Buning uchun mahalliy o‘lkalarda yashayotgan aholiga bir qator yon berishlarni 
nazarda tutib o‘tadi. Bler yana bu o‘lkarda yashayotgan aholini hukumatga 
bo‘lgan ishonchini oshirib Buyuk Britaniyaning siyosiy ahvolini yaxshilanilishi bu 
o‘z navbatida davlatning Yevropa davlatlari orasidagi obro‘sining oshishiga olib 
kelishini aytadi.
1997-yil 11-sentyabrda Shotlandiya va 1997-yil 18-sentyabrda Uelsda 
o‘tkazilgan referendum o‘z o‘zini boshqarish bo‘yicha bu o‘lkalarning navbatdagi 
tashlagan qadami bo‘ldi. Bu referendum Angliya uchun ancha qimmatga tushushi 
mimkin edi. Ikkala hudud aholisi ham o‘z davlatlarida mustaqil ravishda
parlament va boshqa hukumat tashkilotlarini tuzishni yoqlab chiqdi. Shotlandiyada 
referendum natijasida qatnashchilarning 74% o‘z davlatining hukumat organlarini 
mustaqil tarzida o‘z faoliyatlarini olib borish uchun ovoz berdi
32
. Buning natijasida 
shotlandiyalik leyboristlarning olib borgan targ`ibotida liberal-demokratlar va 
milliy partiya a`zolari birlashib harakat qilishga kelishildi, faqatgina konservatorlar 
devolyutsiyaga yo‘q deb o‘z etirozlarini bildirishdi. 
Shotlandiyada 1997-yildagi referundumdan keyin milliy siyosatchilarning 
faol harakatlari sababli hukumat boshqaruvida bir qancha ijobiy ishlar amalga 
oshirilgan edi. 1999-yil may oyida Shotlandiyada prinsipial vakolatli parlament 
saylandi. Bunda partiyalar berilgan nomzodlar ro‘yxati bo‘yicha emas balki, bir 
mandatli okruglarga almashtirildi. Ko‘pchilik joyini leyboristlar egalladi, ya`ni 
saylangan parlament deputatlari 128 kishi bo‘lsa shundan 56 tasini leyboristlar 
32
Остапенко Г.С., Прокопов А.Ю. Новейшая история Велико британии: XX — начало XXI 
века: Учеб. пособие. — М.: Вузовский учебник: ИНФРА-М, 2012. —ст. 364. 

---

35