Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
344 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
билан Жанубни бирлаштирувчи Буюк Ипак Йўлини қайта тиклаб, унга ривож 
берди, савдо йўли ва элчилик билан жаҳон халқларини бирлаштиришга асос 
солди. Халқаро майдонда миллатлараро алоқа ва муносабатлар ўрнатилиб
дипломатик-элчилик алоқалари йўлга қўйилиб, давлатлараро сиёсий, маданий 
ва иқтисодий алоқалар тобора кенгайиб борди. Бу ютуқлар нафақат Марказий 
Осиё халқлари тарихида, балки жаҳон халқлари тарихида буюк ўзгаришларга 
асос солинган, давлатлараро дўстлик, ҳамкорлик, ўзаро ёрдам ва савдо 
алоқалари ривожини бошлаб берган давр- Амир Темур эди, десак хато 
бўлмайди. 
Шу билан бир қаторда Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари қалбида, 
тафаккурий онгида ўчмас из қолдирган ҳолат, эҳтимол, ўша даврда яшаб, 
фаолият кўрсатган ва улуғ авлиё даражасига кўтарилган Хожа Ахрори Валий 
Ҳазратлари, тасаввуф таълимотининг йирик намоёндаларидан Махдуми Аъзам 
Ҳазратлари, Худойдоди Вали Ҳазратларининг ва дунёвий фан арбоблари Мирзо 
Улуғбек ва Алишер Навоийларнинг илму-фанда, ислом тасаввуф таълимоти 
ривожида кўрсатган жасоратлари ҳам ўз таъсирини кўрсатганликлари тарихий 
ҳақиқатдир. 
Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари қалбида юқорида таъкидланиб ўтилган 
ижобий тарихий ҳақиқатлар билан бирга Амир Темур вафотидан сўнг темурий 
салтанат учун темурийзодаларнинг кейинги вакиллари томонидан “Салтанат 
васвасаси”га мубтало бўлиб, ўзаро тахт учун қирғинбарот урушлар, диний ва 
сиёсий реакцион кучларнинг темурийзодаларга қарши кураши, ҳатто, айрим 
диний пешволарнинг ҳам иғвогарлик, бузғунчилик йўлида ислом динини ниқоб 
қилиб ҳаракатланиши каби салбий оқибатлари қаттиқ таъсир қилганлиги ва 
ундан тарихий сабоқ чиқариб, ислом динининг софлигини, яхлитлигини сақлаб 
қолишга сидқидилган уринганлиги ҳам тарихий ҳақиқатдир. 
Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратларининг маънавий-маърифий ва маданий 
фаолияти асосан, темурий салтанати ҳукмронлиги даврида бошланиб, 
Шайбоний салтанати ҳукмронлиги даврида, хусусан Шайбоний Убайдулла Хон, 
Кўчкинчи Хонлар ҳукмронлиги даврида, янги ижтимоий-сиёсий вазиятга, 
ниҳоятда мураккаб ҳолатда такомилига етади. 
Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари учун янги салтанат сиёсати муҳитига 
мослашиш оғир кечади. Чунки, ислом динининг инсопарварлик ғоясини яхши 

---