Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
355 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
қилишда, уларнинг мазмун-моҳиятини илмий-фалсафий нуқтаи назардан 
таҳлил қилиш ғоят муҳим аҳамиятга эга.
Миллий ғоя ва мафкура фалсафий таҳлил қилинганда, энг аввал уларнинг 
онтологик, кейин методологик, гносеологик, аксиологик, праксиологик, 
ахлоқий, эстетик ва бошқа фалсафий ёндошувлар билан боғлиқ мазмун-
моҳияти табиат, жамият, инсон муносабатларининг умумий ривожланиш 
қонуниятларидан келиб чиқиб, миллий тараққиёт тамойилларига мувофиқ 
тавсифланади. Айни шу ёндошув ва тамойиллар асосида юзага келган таъриф, 
талқин ва тавсифлар фалсафий асосланган ҳисобланади.
Дарҳақиқат, инсон ва жамият ҳаётидаги ҳар қандай ҳодисани, шу 
жумладан миллий ғоя ва мафкурани ҳамда улар билан боғлиқ барча назарий ва 
амалий масалаларни тўғри тушунтириш учун, аввал уларнинг фалсафий 
онтологик
мазмунини ёритиш лозим. Бошқача айтганда, миллий ғоя ва 
мафкуранинг онтологик мазмунини билмасдан туриб, уларни тўла ва тўғри 
тушунтириб бўлмайди.
Миллий ғоя ва мафкуранинг онтологик мазмунини ёритиш деганда, 
уларнинг асосий борлиғини: тузилишидаги асосий хосса-хусусият ва 
белгиларни, яъни, бу ўринда халқимизнинг уларда ифодаланган эзгу мақсад ва 
орзу-идеалларини ҳамда уларни рўёбга чиқариш йўлларини кўрсатиб бериш 
тушунилади. Чунки мафкуранинг онтологик мазмунида ғоялар, ғояларда эса 
мақсад ва орзу-идеаллар асосий ўрин тутади. Шунга кўра, мафкура ғояларда, 
ғоялар мақсад ва орзу-идеалларда реаллашади. Мафкурани билиш учун 
ғояларни, ғояларни билиш учун эса ундаги мақсад ва орзу-идеалларни билиш 
лозим. Яъни, мақсад ва орзу-идеалларни билмасдан туриб – ғояларни, ғояларни 
билмасдан мафкурани тушуниб бўлмайди. Бинобарин, миллий мафкурани 
ҳамда у билан боғлиқ масалаларни тўғри тушунтириш учун, аввал миллий 
ғоянинг онтологик мазмунини ташкил қилган асосий мақсад ва орзу-

---