Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
327 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Тадқиқот мақсади
махсус жисмоний сифатларни йўналтирилган 
ривожлантириш орқали 5-6-синф ўқувчиларини жисмоний тарбия дарсларида 
тўпча улоқтиришга тайёрлаш методикасини такомиллаштиришдир. 
Улоқтириш – ациклик ҳаракат ҳисобланиб, асбобни иложи борича узоққа 
ва мўлжалга йўналтирадиган жисмоний машқдир. Қисқа муддатли, аммо 
максимал асаб-мушак ҳаракатларига нафақат кучлар, тезлик, епчиллик, 
чамалаш ва кучни бериш қобилиятини ривожлантириш билан бирга, ушбу 
машқларни бажаришда нафақат қўллар, елкама-камар ва бел мушаклари, балки 
бўйин ва оёқларнинг ҳам мушаклари қатнашади. 
Россияда таниқли олим ва жисмоний тарбия ташкилотчиси П.Ф. 
Лесгафтнинг таъкидлашича: "... бу энг катта тажрибага эга бўлиб, тарихий ва 
замонавийдир. Ушбу машқлар фазовий муносабатларни (ақлий ривожланишни) 
ўз ичига олади, улардан бири ўз вақтини тақсимлаш қобилияти билан бирга 
барча бошланғич ишлардан иборат”. Унинг "Мактаб ёшидаги болаларнинг 
жисмоний тарбиясига оид кўрсатмалар"да машқларни таснифлаш ва ўқитиш 
методикаси улоқтиришни ёш тананинг баркамол ривожланишига ҳисса 
қўшадиган машқлар сифатида белгилайди. Ҳозирги вақтда жисмоний тарбияда 
улоқтириш жисмоний машқлар таснифига кўра спорт машқлари сифатида 
тавсифланади. Мушаклар фаоллигининг хусусиятларидан келиб чиқиб, улар 
тезликни, тезкор-кучни оширадиган, шунингдек, нисбатан кичик доиралардан 
улоқтириш пайтида ҳаракатларни мувофиқлаштиришни талаб қилинадиган 
машқлар деб таснифланади. Машғулотларда улоқтириш машқлари ҳам асосий, 
ҳам тайёрловчи бўлиши мумкин. Чунки инсон бутун танасининг асосий 
мушакларига таъсир кўрсатиб қолмай, индивидуал мушак гуруҳларининг 
ривожланишига ҳам ўз таъсирини кўрсатади. 
Мактаб ёшида болага жисмоний тарбия дарслари асосида фаолиятнинг 
энг муҳим турлари ҳисобланган ишлаб чиқариш, узлуксиз таълим, ҳарбий 

---