Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

namlangan perimetri (P)
- o‘zan tubi 
chizig‘ining uzunligidan iboratdir. 
Ko‘ndalang qirqimning 
gidravlik radiusi (R) -
quyidagi ifoda 
yordamida hisoblab topiladi: 
P
W
R

. 
Ko‘ndalang qirqimning 
suv yuzasi bo‘yicha kengligi,
aniqrog‘i, 
daryoning kengligi (B) bevosita o‘lchab aniqlanadi. 

---

86 
7.1-rasm. B. Daryo qirg‘og‘ining turlari 
ab - yotiq qirg‘oq, bv - nisbatan tik qirg‘oq, gd - jarsimon qirg‘oq 
Ko‘ndalang qirqimda eng katta va o‘rtacha chuqurliklar farqlanadi. 
Eng katta chuqurlik
(
max
h
) o‘lchash natijalari tahliliga asosan aniqlanadi. 
Ko‘ndalang qirqimning 
o‘rtacha chuqurligi
esa (
rt
o
h
'
) quyidagi ifoda 
yordamida hisoblab topiladi: 
В
W
h
rt
o

'
. 
Ba’zan keng va chuqurligi uncha katta bo‘lmagan tekislik daryolari 
uchun R q h
o‘rt
deb qabul qilinadi. Aslida esa har doim h
o‘rt
> R, ya’ni 
o‘rtacha chuqurlik gidravlik radiusdan katta bo‘ladi. 
Daryo o‘zani ko‘ndalang qirqimining yuqorida qayd etib o‘tilgan 
barcha gidravlik kattaliklarining qiymatlari daryoda suvning oz yoki 
ko‘pligiga bog‘liq holda o‘zgarib turadi. 
 
7.3. Daryolar suv yuzasining ko‘ndalang qirqimi 
Daryolar suv yuzasi bo‘yicha o‘tkazilgan ko‘ndalang qirqimni 
ifodalaydigan chiziq hech qachon aniq gorizontal holatda bo‘lmaydi, 
qirg‘oqlar kichik bo‘lsa ham bir­biridan ma’lum balandlikka farq qiladi. 
Uning sabablarini quyidagi omillar ta’siri bilan tushuntirish mumkin. 
Ma’lumki, daryo o‘zani yer sirti relyefi va boshqa omillar ta’sirida 
egri­bugri shaklda bo‘ladi. O‘zan qancha egri bo‘lsa, unda 
harakatlanayotgan suv massasiga shuncha katta miqdorda