Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

 
7.2. Daryo o‘zani va uning ko‘ndalang qirqimi 
Daryo o‘zanining shakli vodiyning geologik tuzilishi, uni tashkil 
etgan tog‘ jinslarining turi, daryoning suvlilik darajasi va boshqa bir qator 
omillarga bog‘liq holda daryo uzunligi bo‘yicha o‘zgaruvchan bo‘ladi. 
Daryo o‘zanining shakli planda 
izobatlar
 
bilan ifodalanadi. Izobatlar ­ 
daryo o‘zanida bir xil chuqurlikdagi nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqlardir. 
Gidrologiyada daryo o‘zanining ko‘ndalang qirqimi muhim 
ahamiyatga ega (7.1­rasm). Daryoning oqim yo‘nalishiga perpendikulyar 

---

85 
qirqim 
o‘zanning ko‘ndalang qirqimi
 
deyiladi. Ko‘ndalang qirqimning 
suv oqayotgan qismi esa 
jonli kesma maydoni
deb nomlanadi. Ayrim 
hollarda ko‘ndalang qirqimda suv oqmaydigan joylar ham uchraydi. Ular 
harakatsiz ­ o‘lik maydon deyiladi. 
7.1-rasm. A. Daryo vodiysining ko‘ndalang qirqimi 
1 - vodiy tubi, 2 - daryo o‘zani, 3 - qayir, 4 - vodiy kengligi,
5 - vodiy poyi, 6 - vodiy qoshi, 7 - yonbag‘ir poyi,
8 - vodiy yonbag‘irlari, 9 - vodiyga tutash yerlar 
Quyida ko‘ndalang qirqimning asosiy gidravlik elementlari ustida 
qisqacha to‘xtalamiz. 
Ko‘ndalang qirqim yuzasi (
W
) 
daryoda bajarilgan chuqurlik 
o‘lchash ishlari natijasida olingan ma’lumotlardan foydalanib, quyidagi 
ifoda yordamida (m
2
da) aniqlanadi: 

 



,
2
...
2
2
5
6
2
2
1
1
1
h
в
в
h
h
h
в
W








ifodada: 
5
,...
2
,
1
h
h
h
- o‘lchangan chuqurliklar; 
6
,...
2
,
1
в
в
в
- chuqurlik 
o‘lchangan nuqtalar orasidagi masofalar (kengliklar). 
Ko‘ndalang qirqimning